TFF ve MHK, UEFA'nın 6 hakemli sistemini İtalya'nın ardından uygulamaya sokan ikinci kurum oldu. Süper Lig'deki bu uygulama,caydırıcı etkisiyle geçtiğimiz sezon sportmenliğe aykırı davranış nedeniyle gösterilen kartları yüzde 7, hakem kararlarına itiraz nedeniyle gösterilen sarı kartlarıda yüzde 20 azalttı. Öte yandan ilâve yardımcı hakemler sayesinde özellikle topsuz alandaki ihlâllerdeki cezalandırılma oranının yükselmesi, kırmızı kart sayısını yükseltti. Yardımcı hakemlerin ofsayt pozisyonlarındaki doğruluk yüzdesi ise yüzde 7 arttı.
Yazı: Burçin Keskin (Hakem İşleri Müdürü) / TamSaha
UEFA tarafından radikal bir süreçle üst düzey futbola tanıtılan "6Hakemli Sistem", TFF ve MHK tarafından geçtiğimiz sezon Spor Toto Süper Lig karşılaşmalarının tümünde uygulandı. İtalya Futbol Federasyonu'ndan sonra tüm lig maçlarında bu sisteme geçen ikinci ülke olmak bile belki de sadece vizyon ve yeni uygulamalara olan açıklık göstergesi olarak hem TFF hem de MHK ve hakemlerimiz için farklı bir ilgi odağı oluşturdu.
Çünkü benim de katıldığım, Hakem İşleri Müdürlerinin davet edildiği 14-15 Kasım 2012 tarihli toplantıda UEFA,"6 hakemli sistem"in avantajlarını ve üye federasyonların bu geçişi yapmalarının önemini detaylarla vurguladı. MHK Eğitim Danışmanımız Jaap Uilenberg ve MHK Başkanımız Zekeriya Alp tarafından çok olumlu bulunan sistem için son onayı TFF Başkanımız Yıldırım Demirören ve TFF Yönetim Kurulu verdi.
Sistem geçişlerindeki en önemli zorluk hazırlık aşamasıdır. Bu nedenle hazırlık aşamasındaki planlamaya ekstra önem verilerek; gerek basın bilgilendirmesi, gerek ekstra seminerlerle UEFA' da örnek gösterilen bir süreçle sezona başlandı. Sistem geçişi ile beraber hedeflenen en önemli katkıları aşağıdakiler gibi sıralayabiliriz…
1. Maç Kontrolü
Özellikle ceza saha içindeki mücadelelerin ekstra bir hakemle kontrol edilmesi,hakem takımının maç içinde kendisini daha rahat hissetmesini sağlamıştır. Bu konu özellikle kontrataklarda veya hakemin ceza sahasına pozisyon icabı uzak kaldığı durumlarda önem kazanır.
2. Ceza Sahasına Yakın Serbest Vuruşların Kontrolü
Bu konu aslında maç kontrolü içinde incelenebilir. Ancak özellikle bizim ligimizde bu serbest vuruşlar ve köşe vuruşları sırasında ceza sahası içindeki mücadeleleri düşündüğümüzde ayrı bir vurgulama yapmakta fayda vardır. Kale arkasındaki hakem; hem uyarıcı hem de cezalandırıcı olarak görev almaktadır.Bu sayede oyuncuların kural dışı hareketleri yapma oranı ciddi bir biçimde azalmıştır.
3. Yardımcı Hakemlerin Performansı
Bu önemli nokta sistemin en önemli fakat en göz ardı edilen faydalarından biridir. Ceza sahası kontrolü için ekstra hakem olması, yardımcı hakemlerin üzerindeki sorumluluğu azaltarak,ofsaytkararıkonsantrasyonlarını ve odaklanmalarını arttırmaktadır.
4. Gol Çizgisi Kararları
Bu sistem için yanlış algılardan biri de gol çizgisi teknolojisi ile birbirlerinin alternatifi olduğudur. İlâve yardımcı hakemler bu pozisyonlarda topun çizgiyi geçip geçmemesi kararında yardımcı olur, ancak tek görevleri bu değildir. Gol çizgisi teknolojisi ise sadece "gol veya gol değil" kararında hakeme yardımcı olur.
İstatistikler ve 6 Hakemli Sistem
6 hakemli sistemin en önemli olumlu geribildirimlerinden birinin maç kontrolü olduğunu belirtmiştik. Son iki sezonda gösterilen sarı kartları ve nedenlerini incelediğimizde;
a) Sportmenliğe aykırı davranış nedeniyle gösterilen kartlar %7,
b) Hakem kararlarına itiraz nedeniyle gösterilen kartlar %20 azalmıştır.
Bu istatistiği etkileyecek diğer faktörlerin yanında 6 hakemli sistemin de bu azalmada önemli bir rolü olduğunu belirtmeliyiz. Özellikle ceza sahası içini kontrol eden ve hakeme yardım etmeye hazır bir hakem, önleyici bir etki (polis etkisi) oluşturmaktadır. Bu nedenle hem suç ve karşılığı olan sarı kartlar hem de daha farklı ve yakın açıdan yardım alan hakeme kararları sonrası itirazlar ve karşılığı olan sarı kartlar azalmıştır.
6 hakemli sistemin önleyici etkisi sarı kart istatistiklerinde incelenmiştir. Ancak maç kontrolünün en önemli gereksinimlerinden biri de ihlâllerin doğru cezalandırılmasıdır. Son iki sezonda gösterilen kırmızı kartları ve nedenleri incelendiğinde bu konudaki gelişim de açıkça gözükmektedir.
a) Ciddi faullüoyun nedeni ile gösterilen kırmızı kartlar %120 artmıştır.
b) Şiddetli hareket nedeni ile gösterilen kırmızı kartlar %100 artmıştır.
c) Aynı maçta ikinci bir ihtar alması nedeni ile gösterilen kırmızı kartlar %40 artmıştır.
Bu verileri etkileyen diğer faktörlerin yanında 6 hakemli sistemin de katkısı büyüktür. İlâve yardımcı hakemler sayesinde özellikle topsuz alandaki ihlâllerdeki cezalandırılma oranı artmaya başlamıştır. Ayrıca kendini daha rahat hisseden hakem, maç içerisindeki kararları daha yüzdeli alabilmektedir. Maçın kontrolünü ve oyuncuların sağlığını ve "saygı" kavramını göz önüne aldığımızda, tüm bu veriler 6 hakemli sistemin artan kırmızı kart sayısına rağmen futbola olumlu etkisini göstermektedir.
Gözlemci Raporları ve Ek Bilgiler
6 hakemli sistemin önemli katkılarından biri yardımcı hakemlerin doğru ofsayt tespit yüzdesinin artmasıdır. Bu konu genelde atlanır ancak hakemliğe ve futbola önemli bir katkısı olduğu unutulmamalıdır. Son iki sezonun gözlemci raporları incelendiğinde yardımcı hakem yorumlarında bu gelişim gözlemlenmektedir. Gözlemci raporlarında tüm ofsayt kararları yer almaz, ancak maksimum 1-2 metrelik kritik bir karar verildiğinde rapora olumlu veya olumsuz yansıması olur. Bu tip pozisyonları incelediğimizde 2013-2014 sezonunda yardımcı hakemlerimizin kritik ofsayt pozisyonlarındaki doğruluk yüzdesi %7 artmıştır.
Sonuç
6 hakemli sistem, hakemlerimizin sahadaki hata oranını azaltması için uygulanacak en verimli yöntemlerden biridir. Gol çizgisi teknolojisi bu sistemin bir alternatifi değildir, çünkü bu teknoloji sadece 'gol' ya da 'gol değil' yardımı yapar. 6 hakemli sistem ise maç genel kontrolünü, ceza sahası içindeki hakem kontrolünü ve hakemlerin maç içerisindeki takım olgusunu olumlu etkilemektedir. Ayrıca detaylarını paylaştığımız şekilde yardımcı hakemlerin performansı üzerinde de olumlu etkisi vardır. Fakat unutulmaması gereken 6 hakemli sistem de uygulansa hakem hatalarının sıfıra inemeyeceği gerçeğidir. Geçtiğimiz sezonda da 6 hakemli sisteme rağmen verilememiş veya yanlış verilmiş büyük kararlar olmuştur. Bu seneki MHK Yaz Semineri boyunca bu konular detaylı bir şekilde incelenip çalışılacaktır. 6 hakemli sistem 2014-2015 sezonunda daha başarılı bir şekilde uygulanacaktır.
