B
150
151
Charlie Buchan
Hocasının akıl hocası
SAYGI DURUŞU
Onur Erdem
Charlie Buchan - Oldrich Nejedly - Gyula Grosics
Bu ay İngiliz futbolunun erken dönem golcülerinden Charlie Buchan’ın 55,
1934 Dünya Kupası’nın gol kralı Oldrich Nejedly’nin 25 ve
Macarların 1950’lerdeki efsane takımının file bekçiliğini yapan Gyula Grosics’in
birinci ölüm yıldönümlerini geride bırakmak üzereyiz.
TamSaha olarak üç değerli ismin anıları önünde saygıyla eğiliyoruz.
ir santrfor olarak gol rekorları
kırabilirsiniz. Attığınız gollerle
takımınıza kupalar, şampiyon-
luklar kazandırabilirsiniz. Bu
sayede adınızı tüm zamanların
en iyi futbolcuları arasına dahi
yazdırabilirsiniz. Peki, bir santr-
for olarak futbol dünyasında 30
yılı aşkın bir süreyle damgasını
vuracak bir sistemin inşasında
pay sahibi olabilir misiniz? “O
kadar da değil” diyorsanız bir
daha düşünün, zira futbol tari-
hinde böylesine bir santrfor
mevcut; Charlie Buchan.
Charlie Buchan, 1910’larda İngil-
tere’nin en önemli golcülerin-
den birisiydi. Ama onun bugün
bile hatırlanmasının ardında
yatan asıl sebep, az önce de de-
ğindiğimiz üzere çok önemli bir
futbol sisteminin ortaya çıkı-
şında oynadığı roldü. Mevzuba-
his sistemin, futbol dizilişleri
tarihinde belki de adından en
çok söz edilen sistemWMol-
ması, Buchan’a atfedilen öne-
min büyüklüğüyle ilgili de
herhalde az çok bir fikir ver-
mektedir.
Buchan, 22 Eylül 1891’de Lond-
ra’da dünyaya geldiğinde dün-
yanın en eski lig organizasyonu
olan İngiltere Ligi henüz sadece
üç sezonu geride bırakmıştı.
Zaten daha başka bir tek İskoç-
ya’da lig oynanmaktaydı, orada
da ilk sezon yeni bitmişti. Kıta
Avrupası’nda henüz bir lig or-
ganizasyonu olmadığı gibi ku-
rulmuş olan futbol
federasyonlarının sayısı da sa-
dece ikiydi (Danimarka ve Hol-
landa). Kısacası futbol, henüz
emekleme aşamasındaydı. El-
bette İngiltere’de futbol, dünya-
nın geri kalanına göre çok daha
önce gelişmişti. Kimbilir, o ta-
rihlerde başka bir ülkede doğ-
muş olsa belki de futbol topunu
bile göremeyecek olan Buc-
han’ın futbolcu olma yolundaki
başlıca şansı da buydu.
Buchan, Londra’nın doğusun-
daki Plumstead semtinde doğ-
muştu. O yıllarda Arsenal
kulübü de, Woolwich Arsenal
adıyla Plumstead’in komşu
semti olanWoolwich’te yer al-
maktaydı. Böylece Buchan’ın
genç yaşta futbolamerak sal-
ması sonrasında adresi de belli
olmuştu. 17 yaşındaykenWool-
wich Arsenal’in kadrosuna
amatör bir futbolcu olarak ka-
tıldı. Ancak teknik direktör Ge-
orgeMorrell’in kendisiyle
profesyonel sözleşme imzala-
mak istemesini kabul etmeyen
ve amatör kalmak isteyen Buc-
han’ın bu nedenden ötürüMor-
rell ile arası açıldı (Olan biten-
den 100 küsur sene sonra
bunları okuyunca yaşanan
hayli garip gelebilir ancak o dö-
nemlerde profesyonel futbolcu-
ların aman aman paralar
kazanmadıkları ve profesyonel
sözleşmelerin futbolcular üze-
rine çok fazla disipliner yü-
kümlülük getirdiği göz önüne
alınırsa durumbiraz daha anla-
şılabilir bir hâl alıyor). Bu ihtilaf
sonrasındaysa Buchan, Wool-
wich Arsenal’den ayrıldı.
Söz konusu ayrılığın ardından
bir müddet Northfleet United ve
Leyton FC takımlarında top
koşturan Buchan, 1911 yılı baş-
larında Sunderland yöneticile-
rinin dikkatini çekecekti. Bu
sefer profesyonel sözleşme ko-
nusundaki fikirlerinin de yu-
muşamaya başlamasının
etkisiyle Buchan, Mart ayında
Sunderland’e profesyonel fut-
bolcu olarak imzayı attı. Güçlü
fiziği sayesinde gerektiğinde
adeta rakip savunma oyuncu-
larını eze eze gol atan, yerden
olsun havadan olsun, on sekiz içe-
risinde topla buluştuğu anda onu
kolayca çerçeveye gönderebilen
Buchan, kısa süre içerisinde Sun-
derland’in en önemli oyuncusu hâ-
line gelecekti (Sunderland’in o
yıllarda İngiltere’nin en önde gelen
birkaç kulübünden biri olduğunun
ve geride kalan 22 lig sezonunda
dört kez şampiyonluğa ulaştığının
da ayrıca altını çizelim).
Buchan, Sunderland’de geçirdiği
ikinci tamsezonunda, kariyerinin
ilk ve tek lig şampiyonluğunu ya-
şayacaktı. Ayrıca o sezon takımıyla
birlikte Federasyon Kupası fina-
linde de boy gösterdi fakat saha-
dan gülerek ayrılan taraf, 1-0’lık
skorla rakipleri Aston Villa oldu.
Bundan sonraki iki sezonsa Sun-
derland ligin zirvesinde yer almak-
tan ziyade, üst sıralarla orta sıralar
arasında inip çıkan bir takıma dö-
nüşmüştü. Derken araya I. Dünya
Savaşı girdi ve ülkede futbola da
beş yıla yakın ara verildi. Buchan,
normal şartlar altında fiziksel ola-
rak en verimli olacağı dönemde bu
ara yüzünden sahalardan ayrı kal-
mıştı. 1919-20 sezonunda yeniden
başlayan ligde, 1922-23 sezonuna
gelindiğinde Sunderland şampi-
yonluğa çok yaklaşıyor fakat Li-
verpool’un gerisinde ikinci sırada
kalıyordu. Buna karşın Buchan,
rakip filelere gönderdiği 30 golle gol
krallığını elde etmeyi başarmıştı
ve bu da kariyerindemüstesna bir
kilometre taşı oluyordu.
1925 yazına gelindiğindeyse tecrü-
beli oyuncunun futbol hayatında
ilginç bir gelişme yaşanıyordu. Ar-
senal’in efsanevi menajeri Herbert
Chapman, ilerlemiş yaşına rağmen
Buchan’ı transfer edebilmek için
kollarını sıvamıştı. Nihayet pazar-
lıklar sonuç verdi ve Buchan, yak-
laşık 15 sene evvel resmi tek bir
maçta dahi formasını giyemeden
terk etmek zorunda kaldığı Arse-
nal’e geri dönmüş oldu. Sunder-
land’den ayrıldığında ardında 209
gol bırakan Buchan, futbol hayatı-
nın son dönemine girmiş olmasına
karşın Arsenal’de de üç sezon
forma giyecek ve 50’ye yakın gol
kaydedecekti.
Buchan’ın attığı gollerin ötesinde
futbol dünyasına bıraktığı en
büyük izse, yazının başında da be-
lirtildiği üzere, WM sisteminin iki
fikir babasından birisi olmasıydı.
O dönemde revaçta olan sistem
2-3-5’ti. Geride bu kadar az
oyuncu bırakılmasının teminatıysa
ofsayt kuralıydı zira o zamana
kadar bir pozisyonun ofsayt olma-
ması için top ileriye doğru oynan-
dığında hücumeden takımın en
ilerideki oyuncusunun daha
önünde en az iki rakip savunmacı
bulunması gerekiyordu. 1925’teyse
bu sayı bire indirilmişti.
Dolayısıyla artık 2-3-5 sisteminin
de, defansif emniyetleri arttıran bir
revizyona ihtiyacı vardı. Bu nok-
tada da Buchan’ın aklına, orta sa-
hanın ortasında görev yapan
santrhafı, savunmadaki beklerin
ortasına çekmek gelmişti. Herbert
Chapman da bu fikri benimsedik-
ten sonra biraz daha rötuş yapmış
ve 3-2-2-3 dizilişini esas alan,
kuşbakışı görünümünden esinle-
nilerek deWMadı verilen sistem
ortaya çıkmıştı.
1928’de futbolu bırakmasının ar-
dından ülkenin önemli spor yazar-
larından biri haline gelen Buchan,
1947’de Futbol Yazarları Birliği’nin
de kurucuları arasında yer ala-
caktı. Sonrasında kendi adıyla bir
aylık futbol dergisi de çıkaran Buc-
han, 25 Haziran 1960’ta son nefe-
sini verene kadar futbolla içli dışlı
olmaktan hiç vazgeçmedi.
