Dr. İlker Yücesir - Dr. Emre Özden - Dr. Tahsin Beyzadeoğlu

Sonbahara girdiğimiz bugünlerde kuzey yarımkürede domuz gribinin yaygınlaşması endişesi, Dünya Sağlık Örgütü başta olmak üzere konuyla ilgili tüm otoriteler tarafından paylaşılmaktadır. Sağlık Bakanlığımız tarafından da paylaşılan bu endişeli beklenti nedeniyle basit önlemlerle bulaşması ve yayılması önlenebilen bu gribal hastalık hakkında sporcularımızı ve takım yetkililerini bilgilendirmek istedik. Bu yazı basit önlemler uygulanarak ve bulaşma önlemleri alınarak önlenebilecek olan bu gribal hastalık hakkında, ilgilenenlerin merak edebilecekleri noktaları vurgulamak amacıyla düzenlendi.

Profesyonel futbolcuların haftanın en az 6 gününde, günün yaklaşık 3-6 saatini bir arada, toplu halde ve yakın temasla geçirdikleri bilinmektedir. Bu süre seyahat ve kamp ortamlarında bazen 48 saati aşabilmektedir. Bu durum kişiler arası bulaşma riskini artırmakta olup, acil ve etkin ek önlemler alınması zorunluluğunu doğurmaktadır. Böyle bir durumda; şüpheli bulgu gösteren sporcuların gruptan ayrılıp gözlem altına alınması, imkân varsa gerekli laboratuar tetkiklerinin yapılması, domuz gribi şüphesinin kuvvetli olduğu durumlarda Sağlık Bakanlığı'nın yerel yetkilileri ile temasa geçilmesi ve TFF Sağlık Kurulu'na bilgi verilmesi gerekmektedir.

Domuz gribi nedir, hastalığa neden bu isim verilmiştir?

Domuz gribi A(H1N1) tipi virüsten kaynaklanan, insanlarda hastalığa yol açan viral bir hastalıktır. İnsandan insana geçmektedir. Bu virüse "domuz gribi" denmesinin sebebi, domuzlar arasında görülen grip virüslerine çok benzediğinin gösterilmiş olmasıdır. Bu yeni virüsün gen yapısı, insan, domuz ve kuş virüslerinin karışımıdır.

Domuz gribi nasıl bulaşmaktadır?

Bildiğimiz mevsimsel grip nasıl bulaşırsa, domuz gribi de insandan insana aynı yollarla, başlıca öksürme ve hapşırmayla bulaşmaktadır. Öksürük ve hapşırıkla hasta kişinin tükürük zerrecikleri havaya yayılarak sandalye ve masa gibi yüzeylere bulaşır. Kişi, virüs içeren bir yere dokunduktan sonra ellerini ağzına, gözlerine ve burnuna sürerse virüs bulaşabilir. Bu yüzeylerde virüsün ne kadar süreyle canlı kalabileceğini ise o yüzeyin ısı, nem, yapıldığı madde gibi unsurlar etkiler. Hasta kişinin temasının olduğu bu yüzeylere dokunulmamalı, herhangi bir sebeple dokunulduysa eller yıkanmalıdır. İçme, kullanma ve havuz sularıyla bulaşma gösterilmemiştir, ancak hasta veya bulaştırma şüphesi olan kişilerle aynı bardağın kullanılmamasına dikkat edilmelidir.

Hastalığa yakalanan kişiler, belirtilerin başlamasından bir gün öncesi ve 7 gün sonrasına kadar bulaştırıcıdır.

Domuz gribi neden bütün dünyada yayılmaktadır?

Toplum düzeyinde hızla bulaşma özelliği ve ülkeler arasında başta hava yolları olmak üzere ulaşım ve temasın artmış olması nedeniyle dünyanın farklı bölgelerinde yer alan birçok ülkede etkisini gösterebilmekte ve yayılmaya devam etmektedir.

Hastalığın belirtileri nelerdir?

Domuz gribinin belirtileri olağan mevsimsel grip belirtilerine benzemektedir. Başlıca ateş, öksürük, boğaz yanması, boğaz ağrısı, burun akması-tıkanması, eklem ve kas ağrısı şeklinde kollarda-bacaklarda ağrı hissedilmesi, genel vücut ağrısı, vücut yorgunluğu, baş ağrısı, üşüme, ürperme, titreme ve ileri derecede halsizlik belirtileriyle ortaya çıkış gösterir. Bazı vakalarda kusma ve ishal de görülebilir.

Domuz gribinde yüksek ateş mutlaka olur mu?

Domuz gribinde ateş yükselmesi çok değişkenlik göstermektedir. Bazı vakalarda yüksek ateş hiç olmayabilir

Virüsün bulaşmasını önlemek için ne gibi şahsi tedbirler alınabilir?

Kişisel olarak alınabilecek önlemlerin en faydalısı esasen bildiğimiz hijyen kurallarını uygulamaktır. Bunlar;

1- Ellerle göz, burun ve ağıza mümkün olduğunca dokunmamak,

2- Masa, kapı kolu, banyo yüzeyleri, mutfak tezgâhı gibi alanların sık sık temizlenmesi

(Günlük temizlikte kullanılan deterjanla temizlemek yeterli olabilmektedir),

3- Hastalık şüphesi gösteren veya hastalık taşıdığı saptanmış olan kişilerin özel eşya, giysi ve yatak malzemelerinin mümkün olduğunca elle temas edilmeden taşınması ve ayrı yıkanması,

4- Kapalı mekânların sık havalandırılması,

5- Günlük hayatta çevremizdeki kişilerle uzak mesafede kalınması,

6- Öksürdükten ve hapşırdıktan sonra mendilin atılması ve ellerin yıkanması,

7- El yıkarken mutlaka sabun kullanılması, su-sabuna ulaşılamayan yerlerde alkol içeren el antiseptiklerinin kullanılmasıdır.

Domuz gribi ile beraber gündeme gelen yüz maskesi, riskli ortamlar ve riskli kişilerle temasta olunabilecek ortamlarda kullanılabilir.

Domuz gribi ile enfekte olmuş bir kişide ölüm riski doğuran ve acil tıbbi müdahale gerektiren durumlar zor nefes almaya başlamak, nefes darlığı yaşamak, bilincin bulanıklaşması, sık ve uzun süreli kusma, vücutta solgunluk veya morarmadır.

Kişi eğer gribe bağlı komplikasyonlar açısından risk altında bulunan biri değilse ve yukarıdaki acil durum bulgularını sergilemiyorsa hastalığı evde yatak istirahatı şeklinde geçirebilir.

Komplikasyon açısından riski yüksek kişiler şunlardır:

5 yaşından küçük çocuklar, 65 yaşından büyük erişkinler, hamileler, kronik bir hastalığı olanlar (astım, diyabet, akciğer hastalığı, bağışıklık sistemi zayıflığı gibi).

Hastalık tespit edilen kişiye ilaç tedavisi olarak ne yapılabilir?

Virüslere karşı kullanılan ilaçlara anti-viral ilaçlar denir. Virüs üremesini durdurdukları ve yavaşlattıkları için tedavide faydalıdırlar. Anti-viral ilaçlar doktor kararı ve denetiminde genellikle 5 gün süreyle kullanılır. Hastanede yatması gereken hastalar için daha uzun süre tedavi gerekebilir.

Anti-viral tedaviden en yüksek faydanın görülmesi için en etkili başlama süresinin, hasta olduğu bilinen kişiyle temastan hemen sonra veya hastalık belirtilerinin çıkmasından sonraki ilk 48 saat olduğu bilinmektedir. Ancak daha geç başlanan tedavilerin de bulgu ve komplikasyonları hafiflettiğine yönelik bilgiler mevcuttur.

Anti-viral ilaç tedavisi yanında mevsimsel gribal enfeksiyonda kullanıldığı şekilde destekleyici ve yakınmaları azaltıcı ilaçlar da kullanılmalıdır.

Domuz gribi aşısının hastalıktan korunmada yeri nedir?

Aşı üretiminin tamamlanıp güvenli aşının kitlesel uygulamasına başlanmasının bu yıl sonbahar aylarında gerçekleştirileceği belirtilmektedir. Ülkemizde aşının dağıtımının yönlendirilmesi ve öncelikli kişilerin seçimi Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenecektir. Aşıya erişim sıkıntısını ortadan kaldıracak bir üretim kapasitesine gelene dek, şu anda daha çok yüksek risk grubundaki kişilere uygulama yapılması yolu izlenecektir.

Domuz gribi vakası ve domuz gribinden ölümler açısından ülkemizdeki tablo nedir?

Sağlık Bakanlığı tarafından 8 Eylül 2009 tarihinde tespit edilen yeni vakalarla birlikte vaka sayısı toplam 437'ye ulaşmıştır. Bunların 145'i yerli vakadır. Tüm vakaların genel durumları iyidir.