TamSaha 239. Sayı / Ekim 2024

va ş ı’ndaki bir konu ş masında ABD’li askerlere der ki: “Hepiniz ölmeyeceksiniz, sadece yüzde ikiniz!” 3. Dünya Sava ş ı da çıkmadı, in ş allah çıkmaz da. Ama Eins- tein der ki: “3. Dünya Sava ş ı hangi silahlarla yapılacak bil- miyorumama 4. Dünya Sava ş ı sopa ve ta ş larla yapılacak!” İ ngilizcede kelime ba ş ına “bi” gelince “2” anlamı katar. Bi- siklet = 2 tekerlekli. Biyoloji de “ruh ve beden” ile ikilik ola- bilir. Ying-yang, her ş ey gibi ya ş amın özü de ikilik gibidir. Anne ve Baba adlı iki ki ş iden do ğ arız. Tek e ş lilikmodernlik kabul edilir. İ nsanda sadece X, Y kromozomları var. “Dr. Jekyll - Bay Hyde” , “alter ego” 2. ki ş iliktir. ABD’de sadece 2 parti var. Demokratlar ve Cumhuriyetçi- ler. 3. Parti yoktur. “Allah’ın hakkı 3’tür” denir. Geri sayımlar “3, 2, 1 fırlat, ba ş la”dır. Nezaket kurallarına göre telefonla birini arayınca kar ş ı taraf cevap vermezse 3 kereden fazla çaldırmamak gerekir. Stadyumlarda “üçlü çekmek” , sayıları “1, 2, 3 ve çok” diye sınıflandırma olabilir. Dini kitapların ş ifresi gibi GS’nin lakaplarından “cim-bom” ebced harflerinin üçüncüsündenmi gelir? Be ş ikta ş keli- mesi içinde “be ş ” var. 5 dakikada Be ş ikta ş ! Eskiden top toplayıcı çocuklara “2.5’luk” denirdi. 2.5’tan 3 gibi… 5 hem 5’tir ama hemde yarım anlamındadır. Topu bacak arasından geçirmeye “be ş lik” denir. İş te “1, 2 ve çok” do ğ ru ise di ğ er rakamlar insan yapımı gi- bidir. Oktay Sinano ğ lu da “Tabiatta tam sayılar var. Kesirler insan icadıdır” der. Hepimiz birimiz, birimiz hepimiz için ile “tek devlet, tekmillet” veya Türkiye-Azerbaycan “tekmil- let, iki devlet” sözü gibi belki de… Paulo Coelho’nun Simyacı’ kitabında der ki: “Her ş eyin bir ve tek ş ey oldu ğ unu asla unutma.” “1, 2, ve çok” taki “çok” yani “cem” sayıların “toplulu ğ u” mudur? Futbol takımlarına “camia” denir. Cuma Namazı farzının 2 rekât olması sayıların “1, 2 ve çok” olması ile aynı mantıkmıdır? 2 rekât, çok sevap getirir anlamında. QuantumTeorisinin “zaman ölçülemez, bölünemez” sözü gibi 1 puan, tümpuanlar mı demektir? Sadî de “Bostan” da der ki; “Dün elden çıktı, yarın henüz elinde de ğ il, öyleyse anın de ğ erini bil.” Yani dün 1, bugün 2 aynen “1, 2 ve çok” tur. January (Ocak) ayına adını veren Roma Tanrısının sa ğ ve sola bakan 2 yüzü var. 1 yüz geçmi ş e, 1 yüz gelece ğ e bakar. Simyacı’daki di ğ er ifade ise ş u Arap atasözüdür; “1 kere olan 1 daha asla tekrarlamaz. Amma 2 kere olanmutlaka 3. defa da olacaktır.” İ ngilizcede “second thoughts” var ama “third thoughts” yok. Kadim “1, 2 ve çok” iddiasını destekleyen ça ğ da ş -modern durumda var. Bilgisayarlarda da 3 hatta 2 sayısı bile yoktur ki; “Bilgisayar, bilgilerin sadece 0 ve 1’ler ile iki tabanlı sayı sistemiyle çalı ş ır. Her ş ey ikilik sayı sistemine çevrilerek depolanır. Bilgisayarda bir karakterin kapladı ğ ı alana 1 byte denir. Bir karakterlik bilgi 8 Bit’tir. Bit: Bir karakterin ikilik sayı sistemindeki kar ş ılı ğ ının her biridir. Örnek; A harfi 1 Byte yer kaplar. 01000010 denir ve saklanır. 0 ve 1’lerin her biri bit’tir.” Görünen o ki PC’lerin hatta bitcoinlerin çalı ş ma sistemi “1001” gece masalları gibi! 3 puan, “0, 1” ile donatılı PC’lerin ruhuna aykırı durur! Rahmetli annemin “1 anne 10 çocu ğ a bakar, 10 çocuk 1 anneye bakamaz” ve “1 gözün di ğ erine faydası yok” trajik sözleriyle ve de askerde tüfekle ni ş an alırken “gez, göz, arpacık” üçlemesini hatırlatacak ş ekilde Hobbes, Leviat- han’da ş öyle der: “Çok sayıda gözün tek gözden daha çok ş ey gördü ğ ü do ğ ru olsa da… Çok sayıda göz aynı ş eyi farklı çizgilerde görece ğ i ve özel çıkarlarına göre bakmaya e ğ ilimli olaca ğ ı için; ıska geçmemek isteyenler, iki gözleriyle baktıkları halde, sadece tek gözle ni ş an alırlar.” 2. bahar denir ama 3. bahar denmez. 2. el oto satı ş var… Mehter Mar ş ında “2 ileri, 1 geri adım” ile yürünür ama “çok” ilerlenir. Samuray kültürünü anlatan Hagakure kitabında ş öyle denir: “1 yönü anladı ğ ında, 8 yönü anlamı ş olursun” ve de “Tek bir ş eyle, 10.000 ş ey konusunda aydınlanabilirsin.” Piyasalarınmonopol, düopol ve oligopol olması da “1, 2 ve çok” a örnektir. “Bir ata 2 ki ş i bakımyaparsa at ölür” denir. Biri aç bırakır, biri obez yapar. Futbol maç sonucu beraberlik, galibiyet, ma ğ lubiyet ile 3 ihtimaldir. Ancak bir takım sahaya çıkmaz veya çekilirse 4. ihtimal olabilir. Öyleyse esas olan “1, 2, 3, 4 ve çok” mu, acaba? Futbol maçında 2 rakip takım oynar, 3. takımyok. “Rakibim varsa ben varım.” Uzatma olmayanmaçlarda ancak 2 devre var, 3. devre yok. Saha 2 bölüme ayrılır, 2 kale var. Frikik var ama endirekt vuru ş çift vuru ş tur. 3 vuru ş diye bir uygulama yok. Penaltı tek vuru ş tur. Liu Cixin’in “3 CisimProblemi” nin TV dizisinde “3 cisim problemi” nin nedeni ba ş ka gösterilir ama belki de rakam- ların “1, 2 ve çok” lu ğ u temelinde “3” rakamı hiç olmamalı- dır. Yani problembelki de “3” rakamının kendisidir. 2 cisim olsa idi problem olmayabilirdi! Turnuvalarda 2. olan az hatırlanır 3. olan neredeyse hiç hatırlanmaz. 3.’lük 4.’lükmaçı artık oynanmıyor bile. Varsa yoksa ş ampiyon olmak, 1.’lik. GE’nin eski CEO’su JackWelch “Piyasada ya 1. ol ya da 2.” der. Ş u söz de var: “1. Kural: Patron daima haklıdır. 2. Kural: Patronun haksız oldu ğ u zaman 1. nolu kural geçerlidir!” Hristiyanlıkta teslis, trinity var. “13” u ğ ursuzlu ğ u sayıların esasta ancak “1, 2 ve çok” oldu ğ u içinmi? “3” teslis yani ş irk kabul edildi ğ i içinmi sayılar “1, 2 ve çok” tur diye kadimdir? Hakem triosu var. Baskette 3 saniye yasa ğ ı var. Futbolda kaleci topu 6 saniyede elinden çıkarmazsa cezalandırılır. Ama bunu uygulayan hakeme çok kızılır! 6 saniye kuralının kılgısı yoksa kuramı neden kalkmıyor ki? Çok lâf yalansız olmaz dense de örnekler ço ğ altılabilir yani “1, 2 ve çok.” Akutagava’nın “Ra ş omon” kitabında ş öyle denir: “Her hikâyenin bir sonu var mı? Olmak zorundamı?.. İ ntihar eden Akutagava ba ş yapıtı Ra ş omon’da da hayatı ço ğ unlukla yarımbırakıyor.” Belki her ş ey yarımdır, ½ , ki bu da sadece 1, 2’dir. Ölmek hayatı yarımbırakmak gibidir. Gene bir ikilik hali; hayat- memat meselesi. Yarımbırakı ş iyiyse maça çıkmayan takımların 3-0 hük- men yenik sayılmayıp, 3 puanı silinmemelidir. Hükmen yenilgi 1-0, 2-0, 4-0 de ğ il neden 3-0’dır? Neden 1, 2, 4 de ğ il de 3 puan silinir? 3-0 hükmen yenilgi ve 3 puan silinmenin kökeni de Hamlet mi, bilmiyorum. Aslında İ ngilizce “one life, live it” gibi hayat tektir. Güne ş , ay, dünya yegânedir. İ sra Süresi 12. Ayet, “1, 2 ve çok” u destek- leyicidir: “Geceyi ve gündüzü (kudretimizi gösteren) iki alâ- met yaptık. Rabbinizden lütuf isteyesiniz, yılların sayısını ve hesabını bilesiniz diye gece alametini giderip gündüz alametini aydınlatıcı kıldık.” İş te yılların insanlara göre çok sayısı, sadece Güne ş ve Ay adlı iki alâmetin hareketleri sonucu gece ve gündüz adlı 2 halinden do ğ mu ş tur. “1, 2 ve çok” misali. CemYılmaz’ın AROG filminde 1 milyon yıl önce oynanan futbol maçı var. Skorboardda skor, kemiklerle gösterilir. Arif’in (CemYılmaz) takımı maçı 9’a kar ş ı 10 kemikle kazanır. Futbol, 1 milyon yıl önce var “a priori” si ile AROG’da, Yanomamö’lerde, Arap rakamlarının icat edilmedi ğ i anda Roman rakamlarının oldu ğ u zamandaki maçta 3 puan nasıl verilirdi? “1, 2 ve çokmu” yoksa “III” mü? Holywood filmi yapımyılının Roman rakamlarıyla gösteril- mesi klasiktir. “MCMXLV”. Rahmetli annem, Karadenizli kadının “Top yuvarlaktır saha düz, kimin kazanaca ğ ı belli olmaz” sözünü severek alıntı- lardı. Maçta totem tutanlar da var. Ş u koltukta kazandık bir daha kazanmak için aynı koltu ğ a oturalım. Futbolda kura ş ansı yanımızda olsun da denir. Çok güzel, onaylıyorum “two thumbs up” (iki ba ş parmak) hareketi “1, 2 ve çok” u destekler ama kazanana 3 puanı desteklemez! Parmak hesabı varsa da “three thumbs up” yok. Bu denememde sürç-ü lisan ettim ise “1, 2 ve çok” kere af- fola, in ş allah 3 puan verile ve “two thumbs up” edile, lütfen. KAYNAKÇA -Akbay, Ertu ğ rul (2013); “Ya ş 75 Yolun Yarısı”, İ stanbul: Promat, 3. Baskı, Ekim, s. arka kapak. -Akutagava, Ryunosuke (2021); “Ra ş omon,” Ankara: Fol Kitap, Ekim, 6. baskı, s. arka kapak. -Alnınızdan Öpüldünüz, “A ğ ustos 2024, Sayı:237, https://www.tff.org/Resources/Tamsaha/237/ ,s.199, 210 -Altunta ş , Halil & Ş ahin, Muzaffer (2009); “Kur’an- Kerim Meali”, Ankara: T.C. D İ B. -Bilgin, İ smail (2005); “Hârizmî”, İ stanbul: Damla Yayınevi, s. 57-58, arka kapak. -Carrol, Lewis (?). “Alice Harikalar Diyarında”, İ stanbul: Genda ş Genel Yayın, s.52 -Chagnon, Napoleon A. (1968); “Yanomamö The Fierce Pe- ople”, USA: Holt, Rinehart andWinston, Inc., s.14,74, - Coelho, Paulo (1996); “Simyacı”, İ stanbul: Can Yayınları, 4. Basım, Kasım, s.42, 155-156. -Çaykara, Emine (Söyle ş i), (2001); “Türk Ayn ş taynı- Oktay Sinano ğ lu Kitabı.” İ stanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Ya- yınları, s.136. -Çeviker, Turgut (2002); “Türk Edebiyatında Futbol”, İ stan- bul:YKY, Mayıs,1.Baskı,s.66-68,70. - Çok rahat çok profesyonel! Milli sporcu Yusuf Dikeç tüm dünyada gündem oldu, 01.08.2024 https://www.ntv.com.tr/galeri/sporskor/cok-rahat- cok-profesyonel-milli-sporcu-yusuf-dikec-tum-dun- yada-gundem-oldu,lCbC42kguU2ef1gtrPmpKA/_tVpKGy P7ESv0mCDzLYMOw# - Çimen, Ali. (2005). Tarihi De ğ i ş tiren Konu ş malar. İ stanbul: Tima ş Yayınları, s.137. -Dikmen, Mehmet (2003); “1001 Hadis”, İ stanbul: Cihan Ya- yınları, s.348, 470. -Do ğ an, Yalçın (1989); “Fenerbahçe Cumhuriyeti,” İ stanbul: Tekin Yayınevi, 2.Basım, s.189. - Einstein, Albert (1999); “Fikirler ve Tercihler”, İ stanbul: Arion Yayınevi, s.58. -Erzik, Ş enes (2020); “Olmaz Olmaz Demeyin Olmaz Olmaz”, İ stanbul: Sia Kitap, s.141-143. -Friedman, Thomas (2000); “Lexus ve Zeytin A ğ acı-Küre- selle ş menin Gelece ğ i”, İ stanbul: Boyner Holding Yayınları, s.99-100. -Gates, Bill.(1999); “Dü ş ünce Hızında Çalı ş mak.” İ stanbul:Do ğ an Kitap,1.Baskı,Mart, s.179. - Gomes, Hélio (2002); “Kaliteli Sözler,” İ stanbul: SistemYa- yıncılık, 3.Basım, s.180. - Herodotos (2006): “Tarih”, İ stanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, s.55. - Hobbes, Thomas (2007); “Leviathan”, İ stanbul: YKY Ya- yınları, Ocak, 6. Baskı, s.188-189. -Homeros (2005): “ İ lyada”, İ stanbul: Can Yayınları, s.279, 543. -Isaacson, Walter (2011); “Steve Jobs”, İ stanbul: Domingo,Kasım, s.90. -Jimmy Hill, https://en.wikipedia.org/wiki/Jimmy_Hill#cite_note -jha- 27 , Last edited 21 April 2024. -Loomis, Carol (Derleyen-Geni ş leten) (2014); “Dansla İş e Gitmek-Warren Buffett-Efsane Yatırımcıya Dair Her ş ey:1966-2012”, İ stanbul: Scala Yayıncılık, Ocak, s.78. - Nobel Edebiyat Ödüllü Kaleci, https://www.fikriyat.com/galeri/yasam/nobel-edebiyat- odulu-alan-kaleci . - Our Name, https://archive.starbucks.com/record/our- name . - Sagan, Carl (2004); “Karanlık bir Dünyada Bilimin Mum I ş ı ğ ı. Ankara:TÜB İ TAK Popüler BilimKitapları, s.215. -Saint-Exupéry, Antonine De (2023); “Küçük Prens”, İ stan- bul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 9. Basım, A ğ ustos, s.15, 46. -Sarı, İ smail & Ba ğ cı, Ömer (2008); “Temel Bilgi Teknolojisi Kullanımı”, Ankara: Seçkin Yayıncılık, Ocak, s.33 -Shakespeare, William (2022); “Hamlet”, İ stanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Aralık, XXXIII Basım, s.71, 155- 165. - Ş irazî, Ş eyh Sadî-i. (2003); “Bostan”, İ stanbul: Tima ş Ya- yınları, 8. Baskı, Ekim, s.302 -T.C. Resmi Gazete, 11 Temmuz 1987, Say:19514 https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19514.pdf , s.43, 46. -Tercüman Okul Kültür Ansiklopedisi (1989); “Mimesis”, İ s- tanbul, 3.Cilt, s.690. -Three-point field goal, https://en.wikipedia.org/wiki/Three- point_field_goal#:~:text=Its%20ninth%20and%20final%20s eason%20concluded%20in%20the%20spring%20of%20197 6.&text=Three%20years%20later%20in%20June,that%20it %20was%20a%20gimmick. last edited on 25 July 20. - Turgut, Hulûsi (2014); “Sabri Ülker’in Hayat Hikayesi”, İ s- tanbul: Do ğ an Kitap, s.198-200. 145 144