TamSaha 237. Sayı / Ağustos 2024

Savunma oyuncuları marke ettikleri golcüleri adeta sille tokat dövüyor fakat buna ra ğ men sahada kalıyor- lardı. FIFA, 1990 Dünya Kupası’yla bir- likte hakemlerin gaddarca sertlikler kar ş ısında kırmızı kart kullanmalarını ş art ko ş acaktı. Özellikle de arkadan yapılanmüdahalelere kar ş ı hiçbir tole- rans gösterilmemesi kararla ş tırılmı ş tı. Ayrıca yine aynı turnuvayla birlikte ofsayt kararı da yeniden düzenleni- yordu. Buna göre hücumyapan takım topu oynadı ğ ında en ilerideki oyuncu- sunun önünde en az iki rakip savun- macı bulunması kuralı, en ilerideki hücum oyuncusunun, rakibin sondan ikinci savunmacısıyla aynı hizada bu- lunması gerekti ğ i ş eklinde de ğ i ş tirildi. 1992 Avrupa Ş ampiyonası ile birlik- teyse çok önemli bir de ğ i ş ikli ğ e daha gidiliyor ve kalecinin ayakla verilen pasları eliyle tutması yasaklanıyordu. Öncesinde bu, vakit geçirmeye çalı ş an takımların en sık ba ş vurdu ğ u yöntemdi ve yasa ğ ın gelmesiyle birlikte topun dakikalarca kaleciyle savunmacılar arasında dönüp durma- sının önüne geçilmi ş oldu. Hatta kalecilerin herhangi bir ş ekilde vakit geçirmesininmümkün olma- ması için daha sonraları topun altı saniye içerisinde oyuna sokulması yönünde bir kural da kitaba eklenecekti. Bir di ğ er kritik de ğ i ş iklik de puan sis- temindeydi. İ ngiltere Ligi’nde 1981-82 yılında uygulanmaya ba ş lanan, ülke- mizde de 1987-88 sezonunda geçilen galibiyete üç puan verilmesi sistemi, 1994 Dünya Kupası ilk tur gruplarında da galibiyete üç puan verilmesinin ardından kısa süre içinde neredeyse Avrupa’nın tamamı tarafından benim- sendi. Evvelinde galibiyete iki puan verilen sistemuygulanmaktaydı ve bu sistemde beraberli ğ in çok kötü bir ş ey oldu ğ u söylenemezdi. Nitekimdefansif oyun anlayı ş ının bir hayli geli ş mi ş oldu ğ u Serie A’da gol ortalamalarının 1970’lerde ve 1980’lerde maç ba ş ına ikiye kadar dü ş mesinin en önemli nedenlerinden biri de buydu. Zira sa- vunması güçlü iki takımkar ş ı kar ş ıya geldi ğ inde zaten golsüz bir beraberli ğ e de razı biçimde sahaya çıkıyordu. Bir ş ekilde denk getirip golü atan olursa da 1-0 kazanıyordu. O günlerde İ tal- ya’da 2-1 bile ender rastlanan bir skor hâline gelmi ş ti, en çok görülen skorlar 0-0, 1-0 ve 1-1’di. Gol ortalamaları 1990’lardan itibaren artmaya ba ş ladı Bu de ğ i ş ikliklerin ardından özellikle Serie A’da 1980’lerde 2.09 olan gol or- talamasının 1990’larda 2.56’ya çıktı ğ ı görülecekti. Bu sayı, 2010’larda 2.69’a kadar gelecekti. Keza aynı dönemde Premier Lig’deki gol ortalaması 2.75’e, LaLiga’daki de 2.73’e yükselmi ş ti. Dünya Kupalarındaysa, 2.21’le dibe vu- rulan 1990’ın ardından gelen üç turnu- vada sırasıyla 2.71, 2.67 ve 2.52’lik ortalamalar tutturulacaktı. 2006 ve 2010’da biraz dü ş ü ş ya ş anıp 2.30 ve 2.27’lik ortalamalara tanık olunduysa da 2014’te 2.67, 2018’de 2.64 ve son olarak da 2022’de gelen 2.69’luk rtala- malar gayet olumluydu. Avrupa Ş am- piyonalarındaysa 1996'daki 2.06’lık dü ş ük sayının ardından 2000’de 2.74’lük ortalamayla bu durum telafi ediliyor, sonraki üç turnuvada da 2.47’lik bir ortalama gözleniyordu. 2016’da 2.12’ye do ğ ru bir gerileme ya ş ansa da EURO 2020’de yakalanan 2.78’lik ortalama, turnuva tarihinde grup a ş amalı maçların ba ş ladı ğ ı 1980’den beri görülen en yüksek gol ortalamasıydı. Bütün bu grafikler göz önüne alındı ğ ında da 1970’lerde ve 1980’lerde en etkili dönemini ya ş ayan negatif futbol anlayı ş larının, FIFA’nın aldı ğ ı önlemler sonucunda yava ş yava ş etkisini yitirmekte oldu ğ u söylenebilirdi. Do ğ al olarak futbolseverlerin EURO 2024’ten beklediklerinin ba ş ında da bol bol gol gelmekteydi. Turnuvaya açılı ş maçında Almanya’nın İ skoçya’yı 5-1 ma ğ lup etmesi, ikinci günkümü- sabakalardaysa İ sviçre’nin Macaris- tan’ı 3-1, İ spanya’nın Hırvatistan’ı 3-0 ve İ talya’nın da Arnavutluk’u 2-1 yen- mesiyle birlikte dört maçta atılan 16 golle, yani maç ba ş ına dört gollük bir ortalamayla ba ş lanması, futbolsever- utbol dünyasında defansif oyun stratejileri, 1960’lı yıllardan itibaren hızla önemkazanmaya ba ş lamı ş tı. İ talyanlarınme ş hur katenaçyo anla- yı ş ının öncülerinden olan teknik direktörlerden Nereo Rocco’nun 1963’te Milan’ı, Helenio Herrera’nın da 1964 ve 1965’te Inter’i Avrupa ş ampiyonu yapmasıyla da birçok takımınmaça çıkarken önceli ğ i, gol atmaktan ziyade gol yememeye dönmü ş tü. Bunun özellikle İ ngiltere, İ spanya ve İ talya liglerindeki etkisi barizdi. İ ngiltere’de 1950’lerde ligde maç ba ş ına 3.41 gol atılırken bu ortalama 1960’larda 3.16’ya, 1970’lerdeyse 2.54’e gerilemi ş ti. LaLiga’daysa 1950’lerde 3.65 olanmaç ba ş ına gol ortalaması, 1960’larda 2.77’ye, 1970’lerde de 2.45’e kadar dü ş mü ş tü. Serie A’daysa tahmin edilebilece ğ i üzere defansif futbol çok daha baskındı ve bunun sonucunda 1950’lerde 2.80 olanmaç ba ş ına gol ortalaması, 1960’larda 2.21’e, 1970’lerdeyse 2.04’e kadar inmi ş ti. 1980’li yıllardaysa söz konusu üç ligde, 1970’lere kıyasla bu ortalama- larda sadece binde dört ile dokuz arası çok ufak bir artı ş ya ş anacaktı. Dünya Kupalarındaki gol ortalama- larının grafi ğ i de bu üç ligdekine paralellik içermekteydi. 1958’de 3.60 olan gol ortalaması, 1962 ve 1966 Dünya Kupalarında 2.78’e dü ş mü ş tü. 1970’te tekrar yukarı yönlü bir hare- ket ya ş anıp 2.97’lik bir ortalama yakalandıysa da 1974’teki 2.55 ve 1978’deki 2.68’lik gol ortalamaları, dönemin ş artlarını yansıtmaktaydı. 1982’de 2.81’lik ortalama görülü- yordu belki ama 1986’da 2.54’e, 1990’daysa turnuva tarihinin en dü ş ük sayısı olan 2.21’e kadar bir gerileme olacaktı. Bu durum, futbolun seyir zevkini de gitgide a ş a ğ ı çekmekteydi. Bir yan- dan futbolun reklamve televizyon dünyasındaki payı büyük bir hızla büyürken di ğ er yandan seyir zevki- nin azalıyor olmasıysa futboldan daha fazla para kazanılmasının önünde büyük bir engel olarak gö- rülmekteydi. Neticede FIFA ve Inter- national Board, 1990’ların ba ş ından itibaren, kimilerine göre oyunu, kimilerine göreyse sermayedarları koruma amacıyla birçok önemli tedbir alacaktı. FIFA’dan gol kısırlı ğ ına kar ş ı önlemler Peki, söz konusu tedbirler nelerdi? Öncelikle golü atacak oyuncuların korunmasına yönelik önlemler alındı. 1980’ler özellikle bu alanda fazlasıyla kötü ş öhret sahibiydi. 106 107 EURO 2024 Onur Erdem F Negatif be ş li Dünya futbolunda 1970’ler ve 1980’lerde defansif futbol sevdası nedeniyle dibe vuran gol sayısı, 1990’lardan itibaren FIFA’nın bunu kırmaya yönelik tedbirler alması nedeniyle azalsa da EURO 2024’te, yakın dönemdeki di ğ er büyük turnuvalara kıyasla gol ortalamasının dü ş mesi endi ş e vericiydi. Bu negatif tabloyu olu ş turansa, ş ampiyonluk iddiası ta ş ıyan be ş takımın gole uzak oyun anlayı ş larıydı.