TamSaha 230. Sayı / Ocak 2024

1968’de finale çıkan ve burada da Benfica’yı ma ğ lup ederek bu kupayı kazanma ba ş arısını gösteren ilk İ ngiliz takımı olan Manchester Uni- ted’dı. Bu büyük zaferden sadece 10 yıl önce United kafilesinin kor- kunç bir uçak kazası geçirmi ş ve bu kazada önemli oyuncularını yitir- mi ş olmasıysa yazılan ba ş arı hikâ- yesini çok daha e ş siz kılmaktaydı. Söz konusu ba ş arınınmimarıysa o takımı öncelikle sıfırdan kuran, uçak kazası sonrasındaysa yeniden yapılandıran teknik direktör Matt Busby idi. Kesintisiz 24 yıl boyunca çalı ş tırdı ğ ı Manchester United ile bahsi geçen Avrupa ş ampiyonlu ğ u- nun hâricine İ ngiltere’de de be ş lig ve iki kupa zaferi ya ş ayan Busby, Kırmızı Ş eytanların sadece Ada’da de ğ il, Avrupa çapında da en önemli kulüplerden birine dönü ş mesini sa ğ lamı ş tı. Bu ay itibarıyla efsanevî teknik adamın vefatının üzerinden 30 yıl geçmi ş olacak. TamSaha dergisi olarak Busby’nin anısının önünde saygıyla e ğ iliyor ve bu vesi- leyle kendisinin hayat hikâyesinin kısa bir özetini sunuyoruz. Alexander Matthew Busby, 26 Ma- yıs 1909’da, Glasgow’un yakla ş ık 20 kilometre güneydo ğ usundaki bir madenci kasabası olan Orbiston’da hayata gözlerini açmı ş tı. Babası Alexander tahmin edilebilece ğ i üzere Orbiston’daki kömür maden- lerinde i ş çi olarak çalı ş maktaydı. Annesi Helen is ev hanımıydı. Busby’nin hem anne hemde baba tarafından dedeleri, 19. yüzyılda İ skoçya’ya göç etmi ş İ rlandalı Kato- liklerdi ve İ skoçya’da toplumun en yoksul kesimini de genelde bu grup olu ş turmaktaydı. Busby ailesi adına da durum farklı de ğ ildi. Matt Busby’nin babası Alexander, I. Dünya Sava ş ı sırasında cepheye ça ğ rılmı ş , tarihler 23 Nisan 1917’yi gösterdi ğ indeyse bir keskin ni ş ancı tarafından vurularak hayatını kay- betmi ş ti. Kısa bir süre sonraysa üç amcasının da babaları gibi cephede ya ş amlarını yitirdiklerinin haberi gelecekti. Ailede neredeyse yeti ş - kin erkek kalmamı ş tı. Matt ve üç kız karde ş ine tek ba ş ına bakmak zorunda kalan anneleri Helen ise bu yükün altından uzun süre kal- kamayınca 26 Aralık 1918’de yine bir maden i ş çisi olan Harry Mathie ile ikinci evlili ğ ini yapacaktı. Henüz sekiz ya ş ındayken babasını kay- betmi ş olan Matt, bu elimhâdisenin üzerinden sadece 20 ay geçmi ş ken bir üvey baba fikrini kabullenmekte de hayli zorlanacaktı. Bu yüzden sık sık dedesi James’in yanına gitmek- teydi. Annesinin ikinci evlili ğ inden 1920 yılında dünyaya gelen küçük karde ş i Jimmy ise çekirdek ailede Matt’e en çok sevgi gösteren ki ş i olacaktı. İ lk idolününmalzemecili ğ ini de yapmı ş tı Matt bo ş zamanlarındaysa ço ğ u erkek çocuk gibi solu ğ u bo ş arsa- larda alıyor ve saatlerce futbol oynuyordu. Öte yandan o sıralarda Orbiston’ın en yakınındaki kent olan Bellshill’de Alex James ve Hug- hie Gallacher adlı iki genç futbolcu konu ş ulmaktaydı. Önce James, ardından da ondan iki ya ş küçük olan Gallacher, Bellshill Athetic takımında oynamaya ba ş lamı ş lardı ve ikisi de mahallî bir takım için fazlasıyla yetenekliydiler (Nitekim James 1920’lerin ortasından 1930’ların sonuna kadar Preston North End ve Arsenal’da, Gallacher ise yine aynı dönemde Newcastle United ve Chelsea’de üst düzey ka- riyerlere sahip olacaklardı). Matt de fırsat buldukça Bellshill’e gidip bu ikiliyi seyretmeye çalı ş ıyordu. Matt bir süre sonra Alex James ile bizzat da tanı ş acak hatta maç günlerinde James’in formasını temizleyiciye götürme ve oradan alıp top saha- sına getirme görevini de üstlene- cekti. James, Matt’ten sekiz ya ş büyüktü ve ona futbolcu olma ha- yalleri kurduran ilk idolü olmu ş tu. Zamanının ço ğ unu top pe ş inde ko ş turarak geçiren birçok yoksul çocu ğ un aksine Matt okulunda da hayli ba ş arılı bir ö ğ renciydi. Hatta 12 ya ş ındayken okul müdürleri aile- siyle görü ş mü ş ve Matt için, Mot- herwell’de bulunan daha nitelikli bir okulu tavsiye etmi ş ti. Müdüre göre kendi okulları öylesine zeki bir ö ğ - renci için yeterli de ğ ildi. Tavsiye et- ti ğ i okula gitmesi durumundaysa Matt’in birinci sınıf okullarda görev yapabilecek bir ö ğ retmen olabile- ce ğ ini dü ş ünüyordu. Fakat Matt, ya ş adıkları bölgede hemen her er- ke ğ in kaderinde kömür madencili ğ i oldu ğ unu daha küçük ya ş ta ö ğ ren- mi ş ti. Bu kaderden kaçmanın en kestirme yoluysa iyi bir futbolcu olabilmekti ve kendisinin gelece ğ e dair en büyük hedefi de buydu. Buna ra ğ men annesi o ğ lunun iyi bir e ğ itim alarak da zincirlerinden kur- tulabilece ğ ini dü ş ünmekteydi ve sonunda onu Motherwell’deki okula kaydettirecekti. Evden okula yürü- yerek bir saatte gidilmesi bile ba ş lı ba ş ına bir zorluktu belki ama Matt buraya da alı ş makta gecikmeyecek ve kendisine yine en parlak ö ğ ren- ciler arasında yer bulacaktı. Ne var ki Matt 16 ya ş ına geldi ğ inde ailesinin çekti ğ i geçim sıkıntısı sa- dece üvey babasının kazandı ğ ı pa- rayla a ş ılamayacak noktaya geldi ğ i için okulu tamamen bırakma kararı alacak ve bir kömür madeninde tam zamanlı olarak çalı ş maya ba ş layacaktı. Tabiî futbolculuktan da vazgeçmemi ş ti ve bo ş zamanla- rında Stirlingshire kulübünün genç takımı olan Denny Hibs ile maçlara çıkıyordu. Yakla ş ık iki sene son- raysa Matt’in annesi ve üvey babasının ABD’ye göç etmeye niyetlenmeleri onun futbolcu olma hayallerine az kalsın noktayı koyacaktı. İ lk profesyonel sözle ş mesini Manchester City ile yapmı ş tı O dönemde ABD’de göçmenlik bürosunun resmî i ş lemleri tamam- lamasının yakla ş ık dokuz ayı bulmasıysa Matt adına bir avantaj olmu ş tu. Bu süre içinde profesyonel bir futbol kulübüyle anla ş ması hâlinde İ ngiltere’de kalabilirdi ve bu yüzden arayı ş larını da hızlandır- mı ş tı. Neyse ki çok geçmeden bu çabası kar ş ılık bulacak ve takvim- ler 11 Ş ubat 1928’i gösterirken Matt, Manchester City ile haftalık be ş po- unddan ilk profesyonel sözle ş me- sini imzalayacaktı. Bundan yakla ş ık bir buçuk sene sonrasındaysa Matt Busby, Manchester City formasıyla ilk resmî maçına çıkıyordu. Tarih 2 Kasım 1929, rakipse Middlesbro- ugh’ydu. City’nin 3-1 kazandı ğ ı maçta Busby sol iç olarak görev yapmı ş tı. O sezonun kalan kıs- mında da 11 maçta daha yine sol içte oynayacak olan Busby, be ş kez de gol sevinci ya ş amı ş tı. Ertesi sezona gelindi ğ indeyse City Teknik Direktörü Peter Hodge, Busby’nin pasörlü ğ ünden daha çok istifade edebilmek için onu orta sahada sa ğ haf olarak kullanmaya ba ş layacak ve Busby de kariyerinin sonuna kadar bumevkide görev yapacaktı. Busby’nin formasını giydi ğ i yıllarda Manchester City’nin en önemli ba ş arılarıysa Federasyon Kupası’nda gelmi ş ti. 1933’te bu ku- pada finale yükselen fakat Wem- bley’deki maçta Everton’a 3-0 ma ğ lup olmaktan kurtulamayan City, bir yıl sonraki finaldeyse Portsmouth’u 2-1 yenerek zafere ula ş acaktı. Bu, City’nin 30 yıl sonra kazandı ğ ı ikinci Federasyon Kupası’ydı. Busby’nin futbolculuk kariyerinde kucakladı ğ ı tek kupa da bu olacaktı. 1936 yılının ba ş larında Manchester City’den ayrılıp Liverpool’a transfer olan Busby, yakla ş ık üç buçuk yıl boyunca da kırmızılı formayı giye- cekti. 1939 sonbaharındaysa II. Dünya Sava ş ı’nın çıkması nede- niyle İ ngiltere’de resmî futbol mü- sabakaları durduruluyordu. Bu da Busby’nin futbolculuk kariyerinin otomatikman sona erdi ğ i anlamına gelmekteydi. Zira kendisi zaten 30 ya ş ına gelmi ş ti ve sava ş arası son- rasında iyice ya ş lanmı ş olacaktı. Yine de Busby, sava ş döneminde gayriresmî olarak düzenlenen fut- bol müsabakalarında ve turnuvala- rında oynamayı sürdürecekti. Bu süre zarfında Chelsea, Middles- broguh, Reading, Brentford ve Bo- urnemouth formaları giyen Busby, İ skoçya Millî Takımı’yla da İ ngil- tere’ye kar ş ı yedi maça çıkmı ş tı. Busby’nin sava ş öncesinde İ skoçya adına oynadı ğ ı tek resmî maçsa 4 Ekim 1933 tarihindeki Galler müsabakasıydı. Öte yandan Busby, sava ş döneminde Kraliyet Ordu- su’nun beden terbiyesi birli ğ inde futbol antrenörü olarak da görev almı ş tı ve burada edindi ğ i tecrübe, onun sava ş sonrasında ne yapmak istedi ğ ini de netle ş tirmi ş ti. Sava ş ın henüz devam etti ğ i dönemde, Busby’nin eski kulübü Liverpool kendisine teknik direk- törleri George Kay’in yardımcılı ğ ını teklif ediyordu. Ancak Busby hem takımın saha içindeki hemde kulübün idarî yönetiminde kendi do ğ rularını uygulamak istedi ğ ini söyleyerek bu teklifi reddedecekti. Bu esnada Liverpool’un Busby’ye yaptı ğ ı teklifi ö ğ renen ve hâliha- zırda zaten yeni bir teknik direktör aramakta olan Manchester United yönetimi de Busby hakkında görü ş mek üzere toplanıyordu. Liverpool günlerinde... 96 97