TamSaha 206. Sayı / Ocak 2022

Kupanın do ğ u ş u ve ilk ş ampiyonlar bu oyunu sevip benimseyebilecek çok geni ş bir potan- siyel oldu ğ u söylenebilir. Nitekimmodern futbolun resmi do ğ um tarihi olarak da gösterilebilecek 26 Ekim 1863’ten ( İ ngiliz Futbol Fede- rasyonu demeyi uygun gördü ğ ümüz Th e Football Association’ın kurulu ş tarihi) kısa bir süre sonra futbol, önce Yeni Dünya’nın, sonra da Kıta Avrupası’nın ku- zeybatı kesiminin liman kentlerinde hızla popülerlik kazanmaya ba ş lamı ş tı. 20. yüzyılın ba ş larındaysa futbolun artık onlarca farklı ülkede oynanıyor olması ve bu ülkelerde yava ş yava ş ulusal takımların da olu ş turulmasıyla birlikte, uluslararası bir organizasyon çatısının gereklili ğ i de ortaya çıkmı ş tı. Bunun üzerine 21 Mayıs 1904 tarihinde Paris’te bir araya gelen Belçika, Hollanda, Danimarka, İ sveç ve İ sviçre futbol federas- yonları yetkilileriyle henüz ulusal futbol federasyonla- rını kuramamı ş Fransa ve İ spanya adına temsilcilerin de katıldı ğ ı bir toplantı düzenlenmi ş , görü ş melerin sonucunda da Uluslararası Futbol Federasyonları Birli ğ i olan FIFA kurulmu ş tu. Dikkat edilece ğ i üzere futbolun bu en üst uluslararası kurumu olu ş turulurken toplantıya futbolunmucidi olan İ ngilizler ve onlarla birlikte Birle ş ik Krallık bayra ğ ı altında bulunan, dolayısıyla da İ ngilizlerden kısa bir süre sonra futbol federasyonlarını kurup ulusal takım- larını olu ş turan İ skoçya, Galler ve İ rlanda da i ş tirak etmemi ş ti. Zira oyunu icat eden ve kurallarını da koyan kesim olarak futbolun ba ş kaları tarafından yönetil- mesi ihtimâli o devirde onlar için hayli ş üpheyle yakla- ş ılabilecek bir durumdu. Ancak FIFA’nın kurulu ş u esnasında, İ ngiltere, İ skoçya, Galler ve İ rlanda Federas- yonları tarafından olu ş turulan ve oyunun kurallarını belirleyen IFAB (International Football Association Board - Uluslararası Futbol Birli ğ i Heyeti) tarafından konulan kurallara sadık kalınaca ğ ının deklare edilmesiyle birlikte bu sorun da ortadan kalkacaktı. Bir sonraki a ş amada, FIFA’nın üstlenece ğ i ilk uluslar- arası organizasyona gelecekti sıra. Bu da 1920 Antwerp Yaz Olimpiyat Oyunları’ndaki futbol turnuvası olacaktı. Ancak olimpiyatlarda futbolun daha evvelden oynan- dı ğ ını da belirtmeden geçmemek gerekir. 1896’da Ati- na’da düzenlenen ilkmodern Olimpiyat Oyunlarında gösteri amacıyla çe ş itli futbol maçları oynanmı ş ama bunların sonunda herhangi bir tarafa madalya veril- memi ş ti. 1900’deki Paris Yaz Olimpiyat Oyunları’nda Birle ş ik Krallık, Fransa ve Belçika’yı temsilen birer takımın, 1904 St. Louis Yaz Olimpiyat Oyunları’ndaysa Kanada adına bir ve ABD adına da iki takımın boy gösterdi ğ i, yine göstermelik denebilecek basit organizasyonlar düzenlenmi ş ti. Burada da katılan takımlara 1896’daki gibi madalya da ğ ıtılmamı ş tı belki ama Atina Karması veya İ zmir Karması gibi takımlar yerine hiç olmazsa do ğ rudan ülkeleri temsil eden takımlar mevcuttu (yine de bunların ulusal federasyonlar tarafından olu ş turulan ulusal takımlar olmadı ğ ının altını da çizmek lâzım). Futbolun ciddi anlamda olimpiyatlarda bir turnuva biçiminde oynanmasıysa, 1908 Londra Yaz Olimpiyat Oyunları’nda gerçekle ş ecekti ve bu tarihten itibaren oyunlardaki futbol turnuvasına olan ilgi de artacaktı. Öyle ki 1908’deki oyunlarda altı takımboy gösterirken bu sayı 1912’de 11’e, 1920’de 14’e, 1924’teyse 22’ye yük- selecekti. FIFA, olimpiyatlardaki futbol turnuvasının organizasyonunu ev sahibi ülkenin omuzlarından alıp kendisi üstlenmeyi kabul etti ğ inde takvimler 1914’ü gösteriyordu ama Birinci Dünya Sava ş ı nedeniyle 1916 oyunlarının iptâl edilmesi nedeniyle FIFA’nın yapaca ğ ı ilk olimpik futbol organizasyonu 1920’ye sarkacaktı. FIFA, olimpiyatlardaki futbol turnuvasını organize etmeyi kabul etti ğ inde aynı zamanda bu turnuvayı amatörler arasında dünya ş ampiyonunu belirleyen bir turnuva olarak kabul edece ğ ini de açıklamı ş tı. 1924 Paris Yaz Olimpiyat Oyunları’ndan itibarense profesyonel futbolcuların da turnuvaya katılmasına izin çıkmasıyla birlikte olimpik futbol turnuvası futbolda dünya ş ampiyonunun resmen belirlendi ğ i bir organizasyon hâlini alacaktı. 1924 ve 1928 yıllarında düzenlenen olimpiyat oyunlarındaki futbol müsabaka- larına seyirci bazındaki ilgi de, önceki oyunlardakine kıyasla gitgide artmaktaydı. Fakat 1932’deki oyunların Los Angeles’ta yapılacak 89 Ya ş ı 90’ı a ş an ve artık 100’e do ğ ru ilerleyen Dünya Kupası, günümüzde futbolun en çokmerak edilen ve izlenen organizasyonu. Peki, bugünmilyarları pe ş inden sürükleyen bu en büyük kupa nasıl ortaya çıkmı ş tı? Öncesinde benzer türde organizasyonlar var mıydı? İ lk turnuva neden Uruguay’da düzenlenmi ş ve ev sahibi ülke mutlu sona nasıl ula ş mı ş tı? Dünya Kupası Tarihi-1 88 Onur Erdem utbola benzer oyunların tarihi incelendi ğ inde dünyanın dört bir yanından çe ş itli top oyunlarıyla kar ş ıla ş ılmaktadır. Çin’de Tsu Chu, Japonya’da Kemari, Avustralya yerlileri arasında Marn Grook, Orta Asya’da Tepük, Orta Amerika’da Ulama, Eski Yunan’da Episkyros, Roma’da Harpastumgibi oyun- lar oynanması, eski ça ğ lardan beri dünya üzerinde top tepmeye kar ş ı bir merak oldu ğ unun göstergesi- dir. Benzer oyunlar daha yakın ça ğ larda Avrupa’da da çe ş itlilik arz etmi ş ve İ talya’da Calcio Fiorentino, Fransa’da Le Soule, Britanya’da da Shrove Tuesday Football gibi top oyunu çe ş itleri ortaya çıkmı ş tır. Elbette bu gibi oyunlar günümüzdeki futbolun atası olarak kabul edilebilecek oyunlar de ğ ildir. Gerek kuralları, gerek kullandıkları top türleri açısından birbirleri arasında büyük farklılıklar bulunmaktadır. Ancak bu oyunların önemi, biraz önce de de ğ inildi ğ i üzere hemdünyanın hemen her yerinde ilgi görme- lerine hemde bu ilginin çok eski zamanlardan beri canlı olmasına dayanmaktadır. Dolayısıyla modern anlamda futbol 19. yüzyılın ikinci yarısında İ ngil- tere’de do ğ du ğ unda hâlihazırda zaten dünya çapında F 1920 Olimpiyatlarının ş ampiyonu Belçika...