Türkiye - İspanya Maç Kitabı

ço ğ unlu ğ u elde ederek kazandı ve 46 yıl sonra İ spanya’da yeniden bir sol iktidarın do ğ masını sa ğ ladı. İ spanya’nın anayasası 1812’de kabul edilen anayasaya dayanıyor. 1975’te Franco’nun ölümünden sonra 1977’de yapılan seçimlerle Constituent Cortes adında anayasal bir kurum olarak görev yapan Meclis, anayasayı de ğ i ş tirmek üzere toplandı ve 1978 anayasasını çıkarttı. Sonucunda da İ spanya 17 özerk devlet ve 2 özerk ş ehre ayrıldı. Franco rejiminin dı ş ili ş kileri engelledi ğ i İ spanya, 1975’ten itibaren bu ili ş kilerini geli ş tirmeye karar verdi. 1982’de NATO, 1986’da ise Avrupa Birli ğ i üyesi oldu. 2001’de Kuzey Kore ile ili ş kilerin normalle ş tirilmesi ile de İ spanya tüm dünya ile ili ş kilerini düzeltmi ş oldu. Co ğ rafya İ spanya, İ ber Yarımadası’nın yedide altısını kaplıyor. Kuzeydo ğ usunda Pireneler boyunca Fransa ve Andorra ile İ spanya arasındaki sınır uzanıyor. Bununla birlikte Akdeniz’de bulunan Balear Adaları, Atlantik Okyanusu’ndaki Kanarya Adaları ve Kuzey Afrika kıyılarında bulunan Septe ve Melilla eyaletleri, Fransa sınırlarındaki Llivia ş ehri, Fas kıyılarında bulunan Chafarinas Adaları, Penon de Velez de la Gomera, Alhucemas, Alboran ve Columbretes Adaları ile Perejil Adası da İ spanya’ya ait. Toplam sınır uzunlu ğ u 1917.8 kilometre. Andorra ile 63.7, Fransa ile 623, Cebelitarık ile 1.2, Portekiz ile 1.214, Fas’la (Ceuta ş ehri) 15.9 kilometre uzunlu ğ unda sınırı var. Kıyı ş eridinin uzunlu ğ u ise 4.964 kilometreyi buluyor. İ spanya, da ğ lık bir ülke olup ortalama yüksekli ğ i 600 metre olan da ğ larıyla yükseklik açısından Avrupa’da İ sviçre’den sonra ikinci sırada yer alıyor. Plato ve yüksek ovaları çevreleyen da ğ ların batı kesimleri hâriç, yarımadanın be ş te ikisinden fazlasını sırada ğ lar ku ş atıyor. Yarımadanın belli ba ş lı nehirleri do ğ udan batıya do ğ ru bir yol izleyerek Atlantik Okyanusu’na akıyor. Ebro nehri, Akdeniz’e dökülüyor. Denizcili ğ e elveri ş li tek nehir olan Guadalquivir ise Sevilla ş ehrinden geçiyor. İ spanya’nın en kuzeydeki noktası Esteca de Vares, en batıda Torinana Burnu. Bunların ikisi de Galiçya Bölgesi’nde bulunuyor. En güneydeki noktası Tarifa’daki Punta Marroqui, en do ğ udaki noktası ise Creus Burnu. Kuzeyden güneye do ğ ru uzanan en geni ş alan 856, do ğ udan batıya uzanan en geni ş alan ise 1.020 kilometre. İ spanya’nın en büyük ve tek gölü, 368 hektarlık bir alana yayılan ve 55 metre derinli ğ inde olan Lago de Sanabria. İ spanya’daki en yüksek da ğ Kanarya Adaları’na ait olan Tenerife Adası’ndaki 3718 metrelik Pico del Teide. Anakaradaki en yüksek da ğ ise Granada Eyaleti’ndeki Sierra Nevada’da bulunan 3482 metrelik Mulhacen da ğ ı. İ klim Atlantik Okyanusu kıyısındaki bölgelerde Atlantik iklimi hâkim. Galiçya, Asturya, Kantabria, Bask Ülkesi ve Navarra’da özellikle kı ş aylarında ya ğ ı ş var. Kı ş ve yaz oldukça ılıman geçiyor. İ ber Yarımadası’nın ortasında, Kastilya Leon, Madrid, La Rioja, Kastilya-La Mancha, Ekstremadura ve Endülüs’te kı ş lar oldukça so ğ uk geçiyor ve özellikle kuzeyde kar ya ğ ı ş ları görülüyor. Yazlar ise oldukça sıcak. Aragona, Katalonya, Murcia, Kastilya-La Mancha ve Endülüs’ün bir bölümünde ya ğ ı ş lar ilkbahar ve sonbahar aylarında görülürken yazlar sıcak, kı ş lar ise so ğ uk geçiyor. Katalonya’da, Balear Adaları’nda, Valencia, Murcia ve yine Endülüs’ün bir bölümünde ço ğ unlukla ilkbahar ve sonbahar aylarında ya ğ ı ş görülüyor. Ya ğ ı ş lar kuzeyden güneye do ğ ru gidildikçe azalan bir seyirde. Kı ş aylarındaki hava sıcaklıkları çok dü ş ük 40 olmamakla birlikte yazın sıcak bir hava hâkim. Kanarya Adaları’nda neredeyse bütün yıl boyunca ılıman bir iklim bulunuyor. Kı ş mevsimi yok denecek kadar hafif geçiyor. Santa Cruz de Tenerife’deki ortalama hava sıcaklıkları ocak ayında 17.9, a ğ ustos ayında ise 25.1 derece. Kanarya Adaları’nın ya ğ ı ş oranı bölgeden bölgeye büyük farklılıklar gösteriyor. Pirenelerin yüksek kesimlerinde ve Kastilya da ğ larının yüksek yerlerinde ise kı ş lar uzun, yazlar ise kısa ve ılıman. Özellikle kı ş ayları bölgede yo ğ un don olayları görülüyor. Bu sebeple yaz aylarının gelmesi uzuyor. Ekonomi Dünya Bankası verilerine göre İ spanya dünyanın en büyük sekizinci ekonomisine sahip. Ki ş i ba ş ına dü ş en gelir 32 bin 600 dolar. İ spanya 1999 yılında kendi para birimi pesetayı bırakarak di ğ er Avrupa Birli ğ i üyeleriyle birlikte avro para birimine geçti. İ spanya’da 22.19 milyon çalı ş an bulunurken bunların yüzde 3.5’i tarımda, yüzde 29.8’i sanayide, kalan yüzde 66.6’lık kesim de hizmet sektöründe istihdam ediliyor. Hizmet sektörünün a ğ ırlı ğ ı da turizm sektöründe yo ğ unla ş ıyor. Turizm İ spanya GSY İ H’sının yakla ş ık yüzde 10-11’ine katkıda bulunuyor. İ spanya’nın yabancı turizm endüstrisi dünyanın en büyük ikinci sanayisi hâline gelmi ş durumda. Ş ubat 2019 itibarıyla İ spanya, TourismRank uluslararası turizm sıralamasında dünyada birincili ğ e sahip. Dünya Turizm Örgütü’nün merkezi de Madrid’de bulunuyor. İ spanya’yı 2024 yılında 94 milyon turist ziyaret etti. Nüfus İ spanya’nın nüfusu 49 milyon 77 bin ki ş i. Kilometrekare ba ş ına 89.6 ki ş i dü ş üyor. En yo ğ un il ise Madrid. Ülke genelinde tahmini ömür 79.92 yılken erkeklerde bu rakam 76.6, kadınlarda ise 83.45 yıl. Ülke nüfusu yüksek sanayile ş me ve göçlerden dolayı 20. yüzyılda iki katına çıktı. Bunun ardından, 80’lerden sonra do ğ um oranı azaldı ve elli ilden on birinde ciddi nüfus dü ş ü ş leri meydana geldi. Bundan sonra Latin Amerika, Do ğ u Avrupa, Afrika gibi yerlerden göç edenlerin sayısı arttı. Ülkenin en kalabalık ş ehri olan ba ş kent Madrid’in nüfusu 3 milyon 256 bin ki ş i. Barcelona 1.6 milyon ki ş ilik nüfusuyla ülkenin ikinci kalabalık ş ehri. Nüfusları 500 binin üzerinde olan di ğ er dört ş ehir ise Valencia, Sevilla, Zaragoza ve Malaga. Resmî dili İ spanyolca olan ülkede nüfusun yüzde 10’u Katalan, yüzde 6’sı Galiçya, yüzde 1.6’sı Bask dillerini konu ş uyor. Bununla birlikte Valencia Bölgesi’nde Katalanca’nın bir ba ş ka lehçesi olan Valensiyaca konu ş ulurken Balear Adaları’nda da yine Katalanca’nın bir ba ş ka lehçesi olan Mayorka lehçesi konu ş uluyor. Bunların dı ş ında küçük gruplar tarafından konu ş ulan azınlık dilleri de bulunuyor. Bunlardan birkaç tanesi Asturyasca, Aragonca ve Aranese. Bununla birlikte Melilla’da ya ş ayan Masiriler, Tamazight dili konu ş urken Olivenza’da (Ekstremadura) hâlâ Portekizce konu ş an gruplar bulunuyor. Dinler İ spanyol anayasasının ikinci maddesinde devletin bir dininin olmadı ğ ı yazılı. Ancak Sosyolojik Ara ş tırma Merkezi’nin (CIS) 2023 verilerine göre İ spanya halkının yüzde 56’sı Katolik, yüzde 38’i dinsiz, yüzde 3’ü ise di ğ er dinlere ba ğ lı. Ankete katılanların yüzde 3’ü ise bu soruya cevap vermemeyi tercih etti. Katolik Kilisesi, Papalıkla yapılan bir anla ş madan dolayı İ spanya hükümeti tarafından desteklenen bir kilise. İ spanya’da Katolik Kilisesi, inananlardan toplanan yardımlar sonucu ayakta kalmadı ğ ından, resmî olarak yardım toplamasına da gerek bulunmuyor. Hıristiyanların en çok ziyaret etti ğ i kutsal yerlerden biri olan Santiago de Compostela da İ spanya’da yer alıyor. Nüfusun yüzde 2.5’ini Müslümanlar, yüzde 1’den az kısmını ise Museviler olu ş turuyor. Endülüs Devleti’nden kalan El Hamra Sarayı... Valencia Sevilla Zaragoza 41