TamSaha 19. Sayı / Mayıs 2006

66 TamSaha 67 TamSaha Futbola merhaba dedi¤imizden yaklafl›k yüzy›l sonra kulüp sahibi olmak, yaflanan kulüp sat›fllar› nedeniyle çok fazla önem kazanm›fl durumda. Yeni tip kulüp sahipleri manfletleri futbolculardan daha fazla süslüyor. Bir görüfle göre “spor kulüpleri zenginlerin oyunca¤› gibi.” Peki ya “tak›mlar›n› sa¤anak ya¤mur alt›nda destekleyen ve kulüp yönetiminde veto hakk› oldu¤unu hisseden” taraftarlar ne olacak? Abramovich’ler, Romanov’lar, Glazer’ler dünyas›nda UEFA, taraftar vak›flar›n›n kulüp yönetimlerinde yer almas›na daha s›cak bak›yor. Bu konuda 130 bin üyeli Barcelona ile 85 bin üyeli Real Madrid örnek modeller olarak gösteriliyor. Patron-taraftar karfl› karfl›ya Sugar Glazer B afllang›çta futbolcular vard›. Organizasyon ve taraftarlarla birlikte kulüpler onlar› takip etti. Bunun ard›ndan ise pro- fesyonellik geldi. Kulüpler ödedik- leri maafllarla, yat›rd›klar› faturalar- la ve infla ettikleri tribünlerle iflve- ren oldu. Kulüp sahipli¤i bir anda önem kazand›. Yaklafl›k yüzy›l son- ra günümüzde kulüp sahibi olmak, yaflanan kulüp sat›fllar› nedeniyle yine çok fazla önem kazanm›fl du- rumda. Yeni tip kulüp sahipleri manfletleri futbolculardan daha faz- la süslüyor. 83 y›l önce bafllad› Ocak ay›nda Portsmouth’u sat›n alan Alexandre Gaydamak, Manc- hester United’› sat›n alan Malcolm Glazer, Hearts’› sat›n alan Vladimir Romanov ve tabii ki Chelsea’yi sa- t›n alan Roman Abramovich’in ar- d›ndan Britanya futboluna giren son kulüp sahibi oldu. Avusturya, Fran- sa, Yunanistan, ‹talya, Polonya, Rusya, ‹sviçre ve Ukrayna’da da ku- lüpler el de¤ifltirdi. Fakat Britan- ya’da yaflanan kulüp el de¤ifltirme- leri en çok ses getirenlerdi çünkü kurallar buna izin veriyor, kulüp sa- t›n almak kurnaz bir yat›r›m olarak görülüyor ve bazen bir egoyu tat- min ya da “halkla iliflkiler hamlesi” olarak kabul edilebiliyor. Bu el de- ¤ifltirmeler kamu- oyunda özellikle taraftarlar aras›nda büyük bir isyan dalgas› yarat›rken, bas›n›n “elin ada- m› gelip ‹ngiliz futbolunu ele ge- çiriyor” fleklinde yapt›¤› zenofobik yorumlar da bu is- yan› alevlendiri- yor. Dünya ma- alesef bir fleyin fark›nda de¤il; zengin adamlar kulüpleri ilk kez sat›n alm›yor. 83 y›l önce Agnelli ailesi Juventus’u sat›n alm›flt›. Geçmifl zamanlarda popülaritelerini yükseltmek isteyen ifladamlar› yerel kulüplere yard›mda bulunurdu. Bugün böyle ifladamla- r›n› çok görmesek de en üst düzey- de küçük bir top- luluk kulüpleri sa- t›n alma yoluna gidebiliyor. Futbol zenginlerin oyunca¤› Taraftarlar kulüp- lerin kendilerine ait olduklar›n› dü- flünür ve yönetim- de pay sahibi ol- malar› gerekti¤ini hisseder ama ‹n- giltere ve ‹talya’da günümüze dek hemen hemen hiç böyle bir kulüp yönetimi olmam›flt›r. “Spor kulüpleri genellikle zen- ginlerin oyunca¤› gibidir. Zen- ginler her zaman futbola para koymufltur” diyor Londra Imperi- al College’da ö¤retim görevlisi olarak çal›flan Profesör Stefan Szymanski ve devam ediyor: “Tak›mlar›n› sa¤anak ya¤mur al- t›nda destekleyen taraftarlar ku- lüp yönetiminde veto hakk› ol- du¤unu hissediyor belki, fakat para sahipleri son karar› veriyor hep. Bu her zaman böyleydi.” Fakat yat›r›m›n biçimi de¤iflti ve futbol kulüplerine yat›r›m küre- selleflti. Szymanski “Abramo- vich’in ‹ngiliz futboluna ilgisi ol- dukça garip çünkü tarihsel an- lamda hiçbir ba¤ yok” diyor ve ekliyor: “Premier Lig’i takip etmenin bir gelenek oldu¤u Çin, Tayland, Singapur veya Uzakdo¤u’dan bi- risinin yat›r›m›n› beklersiniz, Li- verpool’la Taylandl› yat›r›mc›lar ilgilenmiflti örne¤in. Yabanc›lar Premier Lig’e yat›r›m yap›yor çünkü dünyan›n en iyi ve heye- can verici liglerinden birisi. Bu do¤ru, ayr›ca ‹ngilizler söz ko- nusu futbol olunca ne kadar üs- tün olduklar›n› vurgulay›p övü- nüyor, yat›r›m söz konusu olun- ca ise... Bu bizi kulüp sahipli¤i kavram›na götürüyor. E¤er siz ‘Bu benim kulübüm, ben istedi- ¤imi yapar›m’ derseniz, yabanc› bir kültürden gelen yeni yat›r›m- c›y› kabul etmemeniz anlafl›labi- lir. Fakat kulüp sahipli¤i büyük bir sorumluluk. Kural ve kaide- leri var. Bu yat›r›mc›lar kulübü bat›rmak için de¤il daha fazla gelir kazanmak ve kazand›rmak için geliyor. Bu da yeniden yap›- lanmayla olabilecek bir fley. E¤er kulüp yönetiminizden memnunsan›z yeni yönetimden endifle duyabilirsiniz. Fakat bu konu tamamen tehdidin nerede oldu¤una odaklanmakla ilgili.” Almanya’da yasak var! ‹talya’da da benzer bir durum var. Bu ülkede de pek çok kulüp zengin ifladamlar› taraf›ndan, Milan ise politik bir güçle yöne- tiliyor. Fransa’da kulüp sahipli¤i daha karmafl›k bir konu. Alman- ya’da ise kulüplere bireyler sa- hip olam›yor. 1998 y›l›na kadar kulüplerin flirket olmas›na bile izin verilmiyordu. 1998 y›l›nda kabul edilen yasayla ise kulüp flirket olabilir fakat sahibi önce- likle ba¤l› oldu¤u federasyondur ve hisselerin yüzde 51’i kulüp üyelerinde olmal›d›r. Bu sistem bir bireyin kulübü sat›n al›p, da- ha sonra ilgisini kaybedip borç- lar›n› kulübe transfer etmesinin önüne geçilmesi için bu kadar s›k› tutuldu. Fakat Almanya Fut- bol Federasyonu bu konuda ba- Romanov Aulas z› izinler verdi. Örne¤in Wolfsburg’un yüzde 90’›na Volkswagen sahip, Bayer Leverkusen’in hemen hemen tamam› da Bayer flirketine ait. Taraftar vak›flar› yönetimde Taraftarlar sadece Almanya’da kulüplere sahip de¤il. Britan- ya’da taraftarlar›n kurdu¤u va- k›flar›n say›s›nda büyük art›fl var. Taraftarlar bu flekilde yöne- timde pay sahibi oluyor. ‹lk va- k›f 1992 y›l›nda Northhampton Town taraf›ndan kuruldu ve ku- lübü iflastan kurtard›. ‹ngiltere, ‹skoçya ve Galler’de flu anda 137 taraftar vakf› var. Supporters Direct Kurumu Baflkan› Philippe French “50 taraftar vakf› temsil- cisi flu anda kulüp yönetimlerin- de koltuk sahibi. Bu kiflilerin et- kisi vakf›n büyüklü¤üne göre de¤ifliyor. Kulüpler yavafl yavafl vak›flara dönük tav›rlar›n› de¤ifl- tiriyor. Eskiden yerel ifladamlar› ve taraftarlar› kulüpte söz sahibi olmak için birleflirken kulüpler bunu tehdit olarak alg›lard›, flimdi ise bir gereklilik oldu¤unu düflünüyorlar. Bu vak›flar kulü- bün yönetiliflini flekillendirip, fi- nansal düzeni sa¤layabilir ve ayr›ca yönetimde söz haklar› olur. Taraftar vak›flar› yurtd›fl›n- dan gelen yat›r›m›n önünü kes- mek istemiyor ama finansal bü- tünlük ve dürüstlük aç›s›ndan kimin yat›r›m yapt›¤›n› ve para- n›n nereden geldi¤ini bilmek is- tiyor” diyor. Vak›f güçlü olsayd›, Glazer olmazd› Szymanski “Taraftar vak›flar› kü- çük iflletmeler için tutarl› bir ya- p› olabilir ama büyük kulüpler için bu geçerli de¤il. Yat›r›m yapmak için paraya ihtiyaçlar› var ve bunun için kredi bulma- lar› gerek fakat kimse vak›flara kredi vermez çünkü çok güvenli bir yap›lar› yok” görüflünde. Bu elefltiriyi duymaya al›flk›n French ise “Herkes taraftar va- k›flar›n› alt liglerdeki tak›mlar için bir çözüm olarak düflünü- yor. Ama biz bafllad›¤›m›zda he- deflerimiz oldukça mütevaz›yd› ve büyük finansal güçlükleri ya- flayanlar alt liglerde mücadele eden kulüplerdi. Manchester United taraftarlar›n›n kurdu¤u vak›f yaln›zca birkaç senelik. E¤er belirli bir geçmiflleri olsay- d› Glazer’in kulübü sat›n alma- s›n›n önüne geçebilirlerdi ben- ce. 2020 y›l›nda pek çok kulü- bün taraftar vak›flar› taraf›ndan yönetilece¤ini düflünüyorum. Buna Premier Lig kulüpleri de dahil. Ayr›ca bunun büyük ta- k›mlara göre olmad›¤›n› söyle- yenlere karfl› flöyle argüman da var: Bu sezon fiampiyonlar Ligi elemelerinde mücadele eden 7 tak›m›n sa¤lam demokratik yö- netimleri vard›” diyor. ‹spanya’da demokratik temsil Barcelona ve Real Madrid bu flekilde yönetilen en tan›nm›fl iki kulüp. ‹lkinin 130, ikincisinin 85 bin üyesi var. Athletic Bilbao ve Osasuna da bu flekilde yöne- tiliyor. 1990’lar›n bafl›na kadar tüm ‹spanyol kulüpleri, kulüp olarak yönetiliyor ve büyük borçlarla bo¤ufluyordu. Bu dö- nemde bir yasa ç›karan ‹spanyol hükümeti her kulübün flirketlefl- mesini flart kofltu. Barcelona ve Real Madrid üye tabanlar› ve yaratt›klar› gelirle farkl› bir yerde duruyor. Fakat Barcelona Baflkan› Joan Laporta Berlusconi ›srarl›: “Futbol bizim için bir flirket de¤il, bir spor, duygula- r›m›z›n ve haya- t›m›z›n d›flavurumu.” Ama di¤er tarafta Porto’nun büyük bir k›sm› ba¤l› ol- du¤u bölge federasyonuna ait, Norveç’te de kulüpler 90’l› y›llar- daki sahte ekonomik patlaman›n ard›ndan federasyon flemsiyesi alt›- na girmeye bafllad›. Taraftar vak›f- lar› Yunanistan ve Çek Cumhuriye- ti’nde de görülüyor. UEFA taraftar› destekliyor Taraftar›n kulüp sahibi olmas› UE- FA’n›n da destekledi¤i bir sahiplik biçimi. Phillippe French “UEFA’yla tüm Avrupa’da geçerli olabilecek bir taraftar vakf› organizasyonu üzerinde çal›fl›yoruz. Arad›¤›m›z sadece tek bir model de¤il, de- mokratik sahipli¤in kulüplerin de- netlenmesi ve iyi yönetilmesi ko- nusunda nas›l faydalar sa¤layabile- ce¤ini tart›fl›yoruz. Tüm Avru- pa’daki modelleri inceliyoruz. Al- manya’da federasyon en etkin güç örne¤in ama ‹spanya’da kulüpler ön planda. Demokratik temsili ku- lüp yönetimlerine getiren iki kulü- bün ise çok önemli bir yere geldi- ¤ini görüyoruz: Barcelona ve Real Madrid” diyor. Avrupa’n›n önde gelen iki kulübü taraftarlar taraf›ndan yönetilirken taraftar›n tak›m› sahiplenmesi ger- çekten çok garip bir kavram m›? Syzmanski “Barcelona ve Real Madrid çok farkl› fakat bunun poli- tikayla da bir ilgisi var. Sürekli fi- nansal destek bulmalar› da bu po- litik deste¤in bir kan›t›” diyor. Ger- çekten ne Barça ne de Real Mad- rid saha içi ve d›fl›nda bu politik destek olmadan bu kadar güçlü olamazd›. Ve Syzmanski devam ediyor: “1960’lara kadar oyunculara çok az para ödenir ve bilet fiyatlar› ucuz olurdu. Futbol politik bir oyuncakt› ve en önemli yerleri po- litikac›lar tutmufltu. Futbolda o dö- nem çok para yoktu. Bir futbol ku- lübünü kontrol etmek önemli bir politik hamleydi. Bu faflist devlet- ler, diktatörlükler hatta demokrasi- lerde bile böyleydi. Harold Wilson bile Dünya Kupas› zaferini hükü- meti lehine kullanm›flt›. Bu yüzden yerel yönetimlerin tak›mlar› des- teklemesi, belediyelerin stat yap›- m›na katk›da bulunmas› Avrupa’da çok s›k görünen fleylerdi. Sporun ticari yan› ortaya ç›kt›kça politik yan› silinmeye bafllad›..” Halka aç›lan ilk kulüp Tottenham Futbol kulüplerinin flirketleflmesi de¤il ama kârl› birer flirket olarak iflletilmesi yeni bir fikir. Tottenham Hotspur 1991 y›l›nda Alan Sugar ve Terry Venables taraf›ndan sat›n al›nd›. Bu iki ismin tek amac› kulübü kârl› bir iflletmeye dönüfltürmekti. Tot- tenham 1983 y›l›nda halka aç›l- m›flt› ve bunu yapan ilk kulüptü. Onlar› 1991 y›l›nda Manchester United takip etti. 1995-97 aras›nda özellikle yay›n gelirlerinin artma- s›yla kulüp sahipleri kulüplerini yat›r›ma açt› ve yat›r›mc›lar alt›na hücum eder gibi paralar›n› yat›rd›. Perez