Basic HTML Version
22
TamSaha
utbola benzer oyunlar›n tarihi incelendi¤inde dünya-
n›n dört bir yan›ndan çeflitli top oyunlar›yla karfl›la-
fl›lmaktad›r. Çin’de Tsu Chu, Japonya’da Kemari,
Avustralya yerlileri aras›nda Marn Grook, Orta As-
ya‘da Tepük, Orta Amerika’da Ulama, Eski Yunan’da
Episkyros, Roma’da Harpastum gibi oyunlar oynan-
mas›, eski ça¤lardan beri dünya üzerinde top tepme-
ye karfl› bir merak oldu¤unun göstergesidir. Benzer
oyunlar daha yak›n ça¤larda Avrupa’da da çeflitlilik
arz etmifl ve ‹talya’da Calcio Fiorentino, Fransa’da Le
Soule, Britanya’da da Cnapan, Ba ve Shrove Tuesday
Football gibi top oyunu çeflitleri ortaya ç›km›flt›r.
Elbette bu gibi oyunlar günümüzdeki futbolun atas›
olarak kabul edilebilecek oyunlar de¤ildir. Gerek ku-
rallar›, gerek kulland›klar› top türleri aç›s›ndan bir-
birleri aras›nda büyük farkl›l›klar bulunmaktad›r. An-
cak bu oyunlar›n önemi, biraz önce de de¤inildi¤i
üzere hem dünyan›n hemen her yerinde ilgi görme-
Dünya Kupalar› (1)
Do¤um sanc›lar› ve
ilk flampiyon Uruguay
Onur Erdem
TamSaha
23
Dünya Kupas›’n›n yafl› 80’i aflt›, 90’a do¤ru ilerliyor. Peki bugün milyarlar› peflinden
sürükleyen, futbol dünyas›n›n bu en büyük kupas› nas›l ortaya ç›km›flt›? ‹lk turnuva
neden Uruguay’da düzenlenmifl ve ev sahibi ülke mutlu sona nas›l ulaflm›flt›?
leri, hem de bu ilginin çok eski za-
manlardan beri canl› olmas›d›r. Do-
lay›s›yla modern anlamda futbol 19.
Yüzy›l’›n ikinci yar›s›nda ‹ngiltere’de
do¤du¤unda hâlihaz›rda zaten dün-
ya çap›nda bu oyunu sevip benimse-
yebilecek çok genifl bir potansiyel
oldu¤u söylenebilir.
Nitekim modern futbolun resmi do-
¤um tarihi olarak da gösterilebilecek
26 Ekim 1863’ten (‹ngiliz Futbol Fe-
derasyonu demeyi uygun gördü¤ü-
müz The Football Association’›n ku-
rulufl tarihi) k›sa bir süre sonra fut-
bol, önce Yeni Dünya’n›n, sonra da
K›ta Avrupas›’n›n kuzeybat› kesimi-
nin liman kentlerinde h›zla popüler-
lik kazanmaya bafllam›flt›. 20. Yüz-
y›l’›n bafllar›ndaysa futbolun art›k
onlarca farkl› ülkede oynan›yor ol-
mas› ve bu ülkelerde yavafl yavafl
ulusal tak›mlar›n da oluflturulmas›y-
la birlikte uluslararas› bir organizas-
yon çat›s›n›n gereklili¤i de ortaya
ç›km›flt›. Bunun üzerine 21 May›s
1904 tarihinde Paris’te bir araya ge-
len Belçika, Hollanda, Danimarka,
‹sveç ve ‹sviçre Futbol Federasyonla-
r› yetkilileriyle henüz ulusal futbol
federasyonlar›n› kuramam›fl Fransa
ve ‹spanya ad›na temsilcilerin de ka-
t›ld›¤› bir toplant› düzenlenmifl, gö-
rüflmelerin sonucunda da Uluslara-
ras› Futbol Federasyonlar› Birli¤i
olan FIFA kurulmufltur.
FIFA’n›n kuruluflu
Dikkat edilece¤i üzere futbolun bu
en üst uluslararas› kurumu oluflturu-
lurken toplant›ya futbolun mucidi
olan ‹ngilizler ve onlarla birlikte Bir-
leflik Krall›k bayra¤› alt›nda bulunan,
dolay›s›yla da ‹ngilizlerden k›sa bir
süre sonra futbol federasyonlar›n›
kurup ulusal tak›mlar›n› oluflturan ‹s-
koçya, Galler ve ‹rlanda da ifltirak et-
memiflti. Zira oyunu icat eden ve ku-
rallar›n› da koyan kesim olarak fut-
bolun baflkalar› taraf›ndan yönetil-
mesi ihtimali o devirde onlar için
hayli flüpheyle yaklafl›labilecek bir
durumdu. Ancak FIFA’n›n kuruluflu
esnas›nda, ‹ngiltere, ‹skoçya, Galler
ve ‹rlanda federasyonlar› taraf›ndan
oluflturulan ve oyunun kurallar›n›
belirleyen IFAB (International Foot-
ball Association Board - Uluslararas›
Futbol Birli¤i Heyeti) taraf›ndan ko-
nulan kurallara sad›k kal›naca¤›n›n
deklare edilmesiyle birlikte bu sorun
da ortadan kalkacakt›.
Bir sonraki aflamada, FIFA’n›n üstle-
nece¤i ilk uluslararas› organizasyo-
na gelecekti s›ra. Bu da 1920 Ant-
werp Olimpiyatlar›ndaki futbol tur-
nuvas› olacakt›. Ancak olimpiyatlar-
da futbolun daha evvelden oynand›-
¤›n› da belirtmeden geçmemek gere-
kir. 1896’da Atina’da düzenlenen ilk
modern olimpiyat oyunlar›nda gös-
teri amac›yla çeflitli futbol maçlar›
oynanm›fl ama bunlar›n sonunda
herhangi bir tarafa madalya verilme-
miflti. 1900’deki Paris Olimpiyatla-
r›nda Birleflik Krall›k, Fransa ve Bel-
çika’y› temsilen birer tak›m›n, 1904
St. Louis Olimpiyatlar›ndaysa Kana-
da ad›na bir ve ABD ad›na da iki ta-
k›m›n boy gösterdi¤i, yine gösterme-
lik denebilecek basit organizasyon-
lar düzenlenmiflti. Burada da kat›lan
tak›mlara 1896’daki gibi madalya
da¤›t›lmam›flt› belki ama Atina Kar-
mas› veya ‹zmir Karmas› gibi tak›m-
lar yerine hiç olmazsa do¤rudan ül-
keleri temsil eden tak›mlar mevcuttu
(yine de bunlar›n ulusal federasyon-
lar taraf›ndan oluflturulan ulusal ta-
k›mlar olmad›¤›n›n alt›n› çizmek lâ-
z›m).
Futbol, olimpiyat sahnesinde
Futbolun ciddi anlamda olimpiyat-
larda bir turnuva biçiminde oynan-
mas›ysa, 1908 Londra Olimpiyatla-
r›’nda gerçekleflecekti ve bu tarihten
itibaren oyunlardaki futbol turnuva-
s›na olan ilgi de artacakt›. Öyle ki
1908’deki oyunlarda alt› tak›m boy
gösterirken bu say› 1912’de 11’e,
1920’de 14’e, 1924’teyse 22’ye ka-
dar yükselecekti. FIFA, olimpiyatlar-
daki futbol turnuvas›n›n organizas-
yonunu ev sahibi ülkenin omuzla-
r›ndan al›p kendisi üstlenmeyi kabul
etti¤inde takvimler 1914’ü gösteri-
yordu ama Birinci Dünya Savafl› ne-
deniyle 1916 oyunlar›n›n iptal edil-
mesi nedeniyle FIFA’n›n yapaca¤› ilk
olimpik futbol organizasyonu
1920’ye kalacakt›.
FIFA, olimpiyatlardaki futbol turnu-
vas›n› organize etmeyi kabul etti¤in-
de ayn› zamanda bu turnuvay› ama-
törler aras›nda dünya flampiyonunu
belirleyen bir turnuva olarak kabul
edece¤ini de aç›klam›flt›. 1924 Paris
Olimpiyatlar›ndan itibarense profes-
yonel futbolcular›n da turnuvaya ka-
t›lmas›na izin ç›kmas›yla birlikte
olimpik futbol turnuvas› futbolda
dünya flampiyonunun resmen belir-
lendi¤i bir organizasyon hâlini ala-
F
1908 Londra Olimpiyatlar›ndaki ‹ngiliz Milli Tak›m›